ارایه 22 خدمت دندانپزشكی رایگان در مناطق محروم و روستایی

پیشگیری و مراقب از سلامت دندان‌ها نیز چندان كم هزینه نیست. برخی محاسبات نشان می‌دهد هزینه‌ یك خانواده سه نفره در طول یك سال بیش از یك میلیون تومان است. از خرید اقلام بهداشتی تا معاینه‌ و تحت نظر پزشك بودن همگی هزینه‌هایی است كه بر دوش دهك‌های پایین جامعه سنگینی می‌كند. هرچند اضافه شدن برخی خدمات دندان پزشكی به بیمه‌ها توانسته است بر بهبود این موضوع تاثیر به سزایی داشته باشد اما هنوز راه زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب در این زمینه باقی مانده است.

آمارهای مربوط به سلامت دندان در ایران نشان می‌دهد عوامل مختلفی از جمله هزینه‌های درمان، تغزیه و سبك زندگی‌ در كشورما نیاز به برنامه ریزی و اقدام جدی دارد. واقعیت تلخ این است كه در حال حاضر تمركز اصلی سیاست‌گذاری سلامت در این حوزه بر درمان به جای پیشگیری متمركز شده است. از این جهت ضرورت تغییر رویكرد نظام سلامت به سمت درمان‌های پیشگیرانه و رعایت اصول بهداشتی سلامت دهان با استفاده از آموزش‌های عمومی به شدت احساس می‌شود.

از همین رو برا بررسی وضعیت سلامت و بهداشت دندان و دهان ایرانی‌ها دكتر زهرا سید معلمی مدیر كل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی در این‌خصوص گفت‌وگو كردیم كه در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

خانم دكتر به عنوان اولین سوال، درخصوص طرح وزارت بهداشت برای توزیع دندانپزشكان در مناطق محروم توضیح دهید؟

موضوع ارائه خدمات سلامت دهان و دندان به مردم از جنبه‌های مختلفی نظیر تامین و پشتیبانی مواد و تجهیزات، تامین نیروی انسانی و توزیع عادلانه نیروهای دندانپزشك در دستور كار دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت قرار دارد. در زمینه توزیع عادلانه نیروی انسانی، به ­ویژه توزیع دندانپزشكانی كه به عنوان طرح عدالت آموزشی تربیت شده ­اند مد نظر ما است. این افراد باید در مناطق محروم خدمت ارایه كنند و در مواردی مشاهده شد كه این افراد در مناطقی خارج از منطقه خدمت خود حضور داشتند، لذا دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت توزیع صحیح دندانپزشكان متعهد خدمت بومی طرح عدالت آموزشی را در برنامه خود قرار داده است.
هدف اصلی ما ارتقای سلامت دهان و دندان جامعه است كه از طریق برنامه‌های پیشگیرانه و مداخله‌ای انجام می‌شود. یكی از مهم‌ترین این برنامه‌ها سلامت دهان و دندان دانش آموزان است كه ما همكاری خوبی با وزارت آموزش و پرورش در این زمینه داریم، ولی در دو سال شیوع بیماری كرونا با چالش جدی و ركود مواجه شد. خوشبختانه در سال جاری با بازگشایی مدارس این موضوع احیا شده و در قالب چهار برنامه­ آموزش، پیشگیری، درمان و پژوهش در حال انجام است تا هدف افزایش تعداد كودكان بدون پوسیدگی دندان محقق شود. قسمت آموزشی این برنامه با هدف ارتقای سواد سلامت دهان و دندان دانش آموزان و با استفاده از برنامه ها و محتواهای آموزشی انجام می شود. این قسمت در خود مدارس و نیز از طریق مدارس در خانواده ها صورت می گیرد.

در حوزه دانش آموزی چه اقدامات دیگری انجام می شود؟

در برنامه‌­های سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، گروه­های ویژه­ای به نام گروه­‌های هدف انتخاب كرده­ایم كه دانش آموزان به عنوان یكی از گروه‌های هدف اصلی هستند كه باید بتوانند خدمات بهداشتی و درمانی را در مراكز خدمات جامع سلامت تحت پوشش وزارت بهداشت دریافت كنند و امیدواریم بتوانیم پوسیدگی های دندانی كه در كودكان وجود دارد را درمان كنیم. این درمان ممكن است ترمیم دندان یا كشیدن دندان عفونی باشد.

در حوزه پیشگیری وارنیش فلوراید در مدارس توزیع می‌شود كه تجربه چند ساله قبل از دوران كرونا دارد ولیكن مشكلاتی در اجرای آن بوده است. برنامه جدید ما موضوع خودمراقبتی است كه امیدواریم بتوانیم در قالب این برنامه انجام وارنیش فلوراید را با كمك خانواده‌ها بویژه مادران برای كودكان اجرا كنیم. قسمت چهارمی كه در همكاری مشترك بین دو وزارت بهداشت و آموزش و پرورش داریم، پژوهش است كه بر این اساس اقداماتی كه برای گروه دانش آموزی انجام می‌شود بررسی شود و مشخص شود كه آیا به اهداف خود رسیده ایم؟ و آیا این برنامه هزینه-اثربخشی مطلوب داشته است و یا منجر به بهبود شاخص­های سلامتی شده است؟

برای حمایت از ارائه دهندگان خدمت چه برنامه‌ای دارید؟

برای اینكه بتوانیم از دندانپزشكان به عنوان ارائه دهندگان خدمات دندانپزشكی حمایت كنیم و برای آنها بویژه در مناطق محروم ایجاد انگیزه كاری كنیم، برنامه دندانپزشك خانواده با اصلاحات و بهبودهای زیادی در سال جاری بازنگری شده است تا دندانپزشكان با دریافت مالی بالاتر و انگیزه كاری بهتر، خدمات را با كمیت و كیفیت بیشتری ارائه دهند. نتیجه نهایی این اصلاحات انجام شده برای سلامت مردم خواهد بود و جامعه از آن بهره‌­مند خواهد شد.

در زمینه كاهش پرداختی از جیب مردم چه اقداماتی انجام شده است؟

دو اقدام مهم در این راستا انجام شده است. هم مردم و هم مسئولان در زمینه حمایت مالی از خدمات دندانپزشكی دغدغه دارند، بنابراین ما برای حمایت از جامعه به­ویژه اقشار كمتر برخوردار، پس از اخذ مصوبه هیات وزیران در سال جاری، كاهش پرداخت از جیب مردم برای خدمات دندانپزشكی در مراكز خدمات جامع سلامت را اجرایی كردیم. بر این اساس، ارایه خدمات برای گروه ­های هدف در روستاها رایگان می باشد. گروه­ های هدف ما كودكان و نوجوانان شش تا چهارده سال هستند و بخش دیگر نیز كودكان زیر شش سال و مادران باردار و شیرده هستند.

درحال حاضر به این گروه‌های هدف در روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر، بسته خدمات رایگان دندانپزشكی ارائه می‌شود. به علاوه، تلاش نمودیم برای سایر مردم نیز كاهش پرداختی از جیب را اعمال كنیم؛ یعنی به جز گروه­های هدف در روستاها، برای گروه­های هدف در شهر و همچنین برای افراد غیر گروه هدف در شهر و در روستا تا 65 درصد كاهش پرداخت از جیب را فراهم كرده ایم. البته از جمله برنامه ­های آتی ما این است كه گروه هدف را گسترش دهیم و جمعیت های بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم.

در مناطق روستایی چند خدمت دندانپزشكی به صورت رایگان ارایه می‌شود؟

در مناطق روستایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر، 22 ردیف خدمتی دندانپزشكی برای گروه های هدف به صورت رایگان ارائه می‌شود. این خدمات 80 الی 90 درصد نیاز درمانی دندانپزشكی جامعه را پوشش می­دهد، كه شامل خدمات پیشگیری نظیر فلورایدتراپی و شیارپوش دندان­ها، خدمات ترمیمی دندان­ها، جرمگیری و كشیدن دندان­های عفونی است.

وضعیت بیمه خدمات دندانپزشكی چگونه است؟

بخشی از هزینه این ردیف‌­های خدمتی دندانپزشكی تحت پوشش بیمه پایه است و امیدواریم بیمه‌ها سهم خود را در تسهیل اجرای این برنامه به خوبی ایفا كنند، تا خدمات به صورت مداوم و مستمر ارائه شود. از 22 ردیف خدمتی بسته خدمت ما، تنها سه ردیف خدمتی تحت پوشش بیمه نیست و ما همین سه ردیف را هم در روستاها به صورت رایگان ارایه می‌دهیم. بقیه خدمات تحت پوشش بیمه قرار دارند، اما در ضوابط اجرایی، سازمان‌های بیمه‌گر محدودیت‌هایی گذاشته‌اند؛ به طور مثال پوشش بیمه برای ترمیم دندان به «فقط دندان شماره شش» و «تا سن 14 سالگی» محدود شده است، در حالی كه بر اساس مصوبه هیئت وزیران كلیه دندان ها و در تمام سنین بیمه هستند. وزارت بهداشت برای رفع این محدودیت‌ها، پیشنهاداتی را به شورای عالی بیمه ارایه داده كه این پیشنهادات در جلسات كارشناسی مصوب شده است و امیدواریم سازمان‌های بیمه‌گر با نظر مساعد آن را اجرایی كنند.

گسترش خدمات در مناطق محروم بسیار كمك كننده است؛ در خیلی از مناطق محروم، عمده­ مراكز و یا تنها مركزی كه ارایه خدمات دندانپزشكی دارد، مراكز خدمات جامع سلامت وزارت بهداشت هستند. بنابراین اگر بسته خدمتی سلامت دهان و دندان بتواند پوشش كامل بیمه‌ای داشته باشد، می‌تواند كمك زیادی به مردم مناطق محروم بكند.

پیشنهاد پوشش بیمه­ سه ردیف از بسته خدمتی دندانپزشكی مراكز خدمات جامع سلامت كه تحت پوشش بیمه نیستند و همچنین سه ردیف خدمتی خارج از بسته؛ با عنوان درمان­‌های ریشه دندان، نیز به بیمه‌ها ارایه شده است، كه امیدواریم در آینده بتوانیم پوشش بیمه‌ای آن را شاهد باشیم. اگر این اتفاق بیفتد، بیشتر نیازهای درمانی دندانپزشكی مردم تحت پوشش بیمه قرار خواهد گرفت. مابقی خدمات، خدمات پیچیده‌تر بازتوانی دندانپزشكی هستند كه سهم كمتری از نیاز درمانی مردم را به خود اختصاص می دهند.

در مناطق محروم با كمبود دندانپزشك مواجه هستیم؟

موضوع توزیع عادلانه دندانپزشك علی­رغم تربیت و آموزش دندانپزشك و قوانین افزایش تعداد، همیشه با چالش جدی مواجه بوده است. در طرح عدالت آموزشی، دندانپزشكانی برای مناطق محروم تربیت شده‌اند. از سوی دیگر موضوع افزایش ظرفیت رشته دندانپزشكی با همین توجیه انجام شده است. به نحوی كه برخی از مناطق محروم بیش از حد نیاز، تربیت دندانپزشك دارند، اما موضوع مهم بكارگیری صحیح و ماندگاری این افراد است؛ كه درحال حاضر در مقوله توزیع عادلانه وارد شده ایم تا توزیع صحیح و مناسب صورت گیرد. تاكنون به دلیل محقق نشدن توزیع عادلانه و مشكلات دیگر، در برخی مناطق كمبود دندانپزشك داریم، اما بنظر می رسد با افزایش تعداد تربیت دندانپزشك، در آینده با ازدیاد دندانپزشك مواجه شویم.

یكی از موضوعاتی كه نمی‌توانیم دندانپزشكان را در مناطق محروم به كار بگیریم، وارد نشدن بخش زیادی از این فارغ التحصیلان دندانپزشكی به وزارت بهداشت است. به عنوان مثال دندانپزشكان مرد باید دوره خدمت سربازی را بگذارنند كه اینها اصلا وارد حوزه وزارت بهداشت نمی‌شوند، درحالی كه با بهره­مندی از خدمات این افراد می‌توانیم مناطق دوردست و محروم را پوشش دهیم كه امیدواریم در این زمینه اصلاح قانون صورت گیرد تا بتوانیم از این نیروها استفاده كنیم.

درخصوص وضعیت پوسیدگی و سلامت دندان ایرانی‌ها توضیح دهید؟

شاخص‌های زیادی برای بررسی این وضعیت وجود دارد؛ یكی از مهم‌ترین شاخص‌ها شاخص DMFT است، این شاخص نشان دهنده پوسیدگی است كه درحال حاضر وجود دارد، یا پوسیدگی كه در گذشته وجود داشته است و اكنون درمان و ترمیم شده است، یا پوسیدگی كه منجر به كشیده شدن دندان شده است. این شاخص طبق آخرین پیمایش كشوری كه در سال 1395 انجام شده است در گروه سنی 12 ساله 84/1 است كه ایران را از نظر این شاخص در گروه كشورهای با پوسیدگی كم قرار می‌دهد و البته باز هم باید این شاخص را بهبود دهیم. درحال حاضر در این گروه سنی در گروه كشورهای با پوسیدگی كم قرار داریم، اما با افزایش سن وضعیت خوب نیست؛ به طوری كه میزان این شاخص در گروه سنی 35 سال، ایران را در رده متوسط قرار می دهد. اگر در سنین پایین و قبل از شش سالگی و حتی در مادران باردار تمركز ارائه مراقبت­ها و خدمات پیشگیری را بیشتر كنیم، در آینده در سنین بالاتر می‌توانیم پوسیدگی را كنترل كنیم.

چرا تعرفه‌ها در مناطق مختلف متفاوت است؟ نظارت وزارت بهداشت چگونه است؟

مراكز خدمات جامع سلامت وزارت بهداشت از تعرفه مشخصی پیروی می‌كنند. این تعرفه مصوبه هیات دولت بوده و همانطور كه گفته شد تعدیلات لازم جهت كاهش پرداخت از جیب مردم هم روی آن صورت گرفته و به كلیه مراكز جهت اجرا ابلاغ شده است. علاوه بر ثبت در سامانه­‌های دریافت پول و نظارتی، ما نیز بر حسن اجرای آن نظارت داریم. اما نظارت بر سایر مراكز دولتی، بخش خصوصی، خیریه­‌ها و ...، وظیفه معاونت درمان وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكی است كه باید در این خصوص نظارت داشته باشند.