رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت با اشاره به اینكه افزایش موارد مبتلا به اسهال و استفراغ بیماری جدیدی نیست، گفت: اسهال و استفراغ‌هایی كه در این ایام رخ می‌دهد مقتضی فصلی است كه در آن قرار داریم و
اینگونه نیست كه موارد مبتلا افزایشی شده باشند بلكه به دلیل مقایسه با آمار دو سالِ كرونا و محدودیت‌ها اینگونه به نظر می‌رسد.
دكتر مریم مسعودی‌فر ، با اشاره به اینكه بیماری جدیدی با عوارض اسهال و استفراغ در كودكان اتفاق نیفتاده است، گفت: به طور معمول اسهال و استفراغ‌ها یك علامتی است كه علل مختلف ویروسی، باكتریایی، عفونی و حتی در مواردی مسمومیت داشته باشد. به طور معمول نیز در این فصل از سال گردش ویروس‌های منتقله از آب و غذا كه ممكن است باعث بروز اسهال و استفراغ شوند را در جامعه داریم.
وی افزود: طی دوران همه‌گیری كرونا با توجه به محدودیت‌های اعمال شده و كاهش تجمعات و دورهمی‌ها، آمار موارد بیماری‌هایی با علائم اسهال و استفراغ در كشور و همه دنیا كاهش یافته بود ولی اكنون بعد از این كه فاز بیماری كرونا تاحدودی كاهش یافته و تجمعات و تماس‌ها شكل گرفته است، می‌توان گفت به شرایط قبل از همه‌گیری بازگشته‌ایم و بیماران علائمی از خود نشان می‌دهند كه تابلوی علائم پیشین را دارند. همچنین چون در مدت شیوع كرونا همه كودكان در محدودیت و مراقبت بودند بدن‌شان به شكل پیش‌فرض اینگونه طراحی شده است كه چون علائمی به عوامل بیماری زا نداشتند، ایمنی آنچنانی در برابر بسیاری از میكروارگانیسم‌ها و پاتوژن‌ها نداشتند؛ بنابراین الان با كوچك‌ترین عامل بیماری‌زا، تابلوی بیماری بویژه در كودكان خود رانشان می‌دهد.
او تاكید كرد: آزمایشاتی كه از تعداد بیماری‌های موجود به عمل آمده، نشان نمی‌دهد كه بیماری جدیدی در گردش باشد. همان عواملی كه قبلا هم باعث اسهال‌های حاد در كودكان و سایرین می‌شد اكنون هم در جریان است.
وی افزود: معمولا وقتی میكروارگانیسمی به این شكل و با سرعت در گردش است، می‌توان گفت عفونت ویروسی است كه طیف زیادی از ویروس‌ها (روتاویروس‌ها، نوروویروس‌ها و...) را داریم كه می‌توانند قابل انتقال از آب و غذا باشند كه تابلوی گوارشی دارند. از سوی دیگر حتی دیده شده است كه ابتلا به ویروس كووید19 هم می‌تواند خود را با علائم گوارشی نشان دهد، ولی نكته مهم این است كه راه پیشگیری از بروز بیماری برای هر نوع از عامل بیماری‌زا مانند یكدیگر است.
این مقام مسئول با اشاره به اینكه عفونت‌های ویروسی معمولا یك شروع مشترك دارند، اظهار كرد: آن دست از بیماری‌هایی كه با تابلوی گوارشی خود را نشان می‌دهند عمدتا با ضعف، بی‌حالی و بی‌اشتهایی، تب خفیف، دل‌درد، دل‌پیچه، تهوع و در نهایت اسهال و استفراغ خود را نشان می‌دهد. اسهالی كه كودكان در این شرایط دارند آبكی و نسبتا شدید است كه حتی ممكن است منجر به كم‌آبی بدن شود. معمولا در این مواقع ویروس از طریق مدفوع دفع می‌شود و اگر بهداشت فردی و بهداشت دست‌ها به درستی رعایت نشود انتقال فرد به فرد آن رخ می‌دهد.
او ادامه داد: در كنار اینكه تشخیص افتراقی در این موارد، اسهال ویروسی است، ما همیشه با اینكه در كشور خود طی چندسال اخیر عملا موردی از وبا نداشتیم و خیلی محدود بوده است، اما نگرانی اصلی ما این است كه هر فرد مبتلا به اسهال آبكی از این نظر هم مورد بررسی قرار گیرد تا احتمال ابتلا به وبا حذف شود. مهم‌ترین كاری كه باید برای بیمار مبتلا به اسهال و استفراغ انجام شود، جایگزین كردن مایعات بویژه در كودكان است. پیشنهاد ما این است كه همزمان با آغاز این علائم در كودكان خانواده در خانه مایع‌درمانی خوراكی را به جز آبمیوه‌های صنعتی آغاز كنند. بهترین چیز محلول ORS است اما می‌توانند از آب، چای، دوغ و... هم استفاده كنند. بیماری كه اسهال می‌شود در حال از دست دادن آب و الكترولیت‌ها است و باید به سرعت آب و الكترولیت برایش جایگزین شود.
وی افزود: ضمن آغاز مایع‌درمانی خانگی به خانواده‌ها توصیه می‌كنیم به مراكز درمانی هم مراجعه كنند. ایجاد كم آبی در بیمار درجات مختلفی دارد. تابلوی اسهال می‌تواند بر اساس نوع و شدتش از یك كم آبی خفیف آغاز شود و تا كم آبی شدید ادامه یابد كه سبب اختلال هوشیاری، ضعف شدید و... شود كه در این شرایط مجبور به آغاز مایع‌درمانی تزریقی می‌شویم. در صورتی كه آب و الكترولیت‌های از دست رفته جبران نشود ممكن است در شدیدترین شرایط می‌تواند منجر به اختلال كاركرد كلیه شود؛ به همین دلیل توصیه ما این است كه در صورت بروز علائم مایع‌درمانی و استفاده از محلول ORS به ازای هر باری كه كودك دفع مدفوع یا استفراغ دارد، صورت گیرد. در كنار درمان علامتی نمی‌خواهیم بیمار تب بالا یا اسهال خونی، اختلال هوشیاری و حتی دچار تشنج شود كه اگر هر كدام از این علائم دیده شد باید به سرعت بیمار را به مركز درمانی برسانند.
مسعودی‌فر در مورد مدت زمان انتقال بیماری از فرد بیمار به سایرین، تصریح كرد: مدت زمان واگیرداری بیماری بسته به نوع پاتوژن متفاوت است. علائمی كه ذكر كردیم عمومی است كه تعداد زیادی از باكتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها می‌توانند سبب بروز آنها شوند. معمولا در اسهال‌های ویروسی طول دوره بیماری 3 تا 5 روز است اما تا زمانیكه آزمایش مدفوع انجام نشود نمی‌توان به طور دقیق گفت كه عامل بروز این علائم چه بوده است. اگر در آزمایش مدفوع نوع میكروارگانیسمی كه ایجاد بیماری كرده است، مشخص شود، دقیق‌تر می‌توان در مورد مدت زمان واگیری بیماری صحبت كرد. برای اینكه واگیر این بیماری به حداقل برسد مهم‌ترین پیشنهاد ما بحث رعایت پروتكل‌های بهداشتی است.
او تاكید كرد: بیماری‌هایی كه با تابلوی گوارشی مرتبط است با منبع آب آشامیدنی كه بیمار استفاده می‌كند و دسترسی به سرویس بهداشتی تمیز هم ارتباط دارد؛ بنابراین چون هركدام از این میكروارگانیسم‌ها از طریق مدفوع دفع می‌شود باید دفع بهداشتی مدفوع در توالت‌های بهداشتی صورت گیرد و قبل از این كه فرد بخواهد غذا مصرف كند و همچنین به محض اجابت مزاج باید دست‌های خود را به دقت با آب و صابون شست‌وشو دهد. خوشبختانه در طول دوران كرونا بر این موضوع تاكید شد و اكثر مردم آن را آموختند. مادرانی هم كه پوشك كودك خوردسال‌شان را تعویض می‌كنند باید در حین تعویض پوشك بچه به نكات بهداشتی دقت كنند و پس از اتمام كار دست‌های خود را شسته و از دفع بهداشتی پوشك اطمینان حاصل كند.
رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت، ادامه داد: اگر دفع بهداشتی مدفوع و فاضلاب انجام نشود، حشرات روی این آلودگی‌ها می‌نشینند و باعث انتقال میكروارگانیسم می‌شوند.
وی با تاكید بر اهمیت حفاظت از منابع آبی، بیان كرد: آب لوله‌كشی شهری به عنوان یك آب بهداشتی و سالم است، ولی تاكید ما این است كه در برخورد با منابع آب آشامیدنی مانند رودخانه، روان‌آب، استخرها و... صرف تماشای ظاهر آن نسبت به سلامت آب اطمینان حاصل نكنند و از هر آبی برای آشامیدن و حتی شست‌شوی ظروف و دست‌ها استفاده نكنند.
او درباره شیوع اسهال و استفراغ در بزرگسالان، گفت: آمار شیوع اسهال و استفراغ فعلی چون با دوران كرونا مقایسه می‌شود، برخی تصور می‌كنند كه روند افزایشی داشته است؛ درحالیكه این آمار باید با دوران قبل از كرونا مقایسه شود. آماری كه الان داریم نسبت به قبل از محدودیت‌های كرونایی، آمار خیلی بالاتری نیست. از طرفی چون بدن كودكان حساس‌تر است و طی دوره كرونا معمولا مواجهه با عامل بیماری‌زا نداشتند و بدن‌شان ایمنی ندارد، انتظار می‌رود شیوع بیماری در بچه‌ها بیشتر باشد، اما این به معنی عدم ابتلای بزرگسالان به بیماری نیست.
این مقام مسئول تاكید كرد: اصل اقدامات می‌بایست بر اصول پیشگیری و رعایت بهداشت، دقت در استفاده از منابع آبی، دقت در نوع ذخیره مواد غذایی، دقت بر انتخاب صحیح مواد غذایی كه پخته نمی‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند و ... انجام شود. پس از انجام این موارد تاكید نهایی بر انجام اقدامات درمانی به موقع است تا بیمار دچار عوارض حاد ناشی از كم‌آبی نشود.
مسعودی‌فر همچنین تاكید كرد: خواهش اصلی ما از خانواده‌ها این است كه به صورت خوددرمانی، درمان با آنتی‌بیوتیك‌ها را در خانه آغاز نكنند. متاسفانه گاهی در میان مراجعه كنندگان می‌بینیم كه پیش از مراجعه به پزشك از آنتی‌بیوتیك‌های خانه استفاده كردند و بعد كه دیدند علائم بهبود نیافته با علائم ناشی از كم آبی به پزشك مراجعه كردند. برای عفونت‌های ویروسی كه شایع‌ترین اسهال‌ها را رقم می‌زند آنتی بیوتیك‌ها هیچ تاثیری نداشته و حتی سبب ایجاد مقاومت میكروارگانیسم‌ها در برابر آنتی‌بیوتیك‌ها می‌شود كه حتی در زمانی كه بیمار نیاز به آنتی‌بیوتیك دارد دیگر اثربخشی مناسب نخواهد داشت.
وی افزود: برخی خانواده‌ها نیز به اشتباه داروهای كاهنده حركت دستگاه گوارش را مصرف می‌كنند تا اسهال بیمار كم شود كه این داروها هم عوارض خود را دارند و نباید به شكل خودسرانه مصرف شوند؛ چون اینها هم عوارض خود را بر دستگاه گوارش خواهند گذاشت. تنها اقدامی كه در خانه برای بیمار مجاز تلقی می‌شود، مایع درمانی است تا بیمار دچار كم‌آبی نشود.
