افزایش اختلالات تیروئیدی با ابتلا به كرونا

دكتر شهین یاراحمدی ، در آستانه هفته جهانی تیروئید با اشاره به اینكه در جهان، بیش از 200 میلیون نفر به اختلالات تیروئیدی مبتلا هستند، گفت: این در حالی است كه حدود 50 درصد آنان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند.

سرطان تیروئید، از شایع‌ترین بدخیمی‌های غدد مترشحه
او در خصوص بروز سرطان تیروئید با اشاره به اینكه این بیماری یكی از شایع‌ترین بدخیمی‌های غدد مترشحه داخلی است، تصریح كرد: متاسفانه این معضل در حال حاضر در جهان در حال افزایش است. نكته قابل توجه پس از شیوع كرونا این است كه نمونه‌برداری با سوزن (FNA) از گره‌های تیروئیدی موجب بدتر شدن شرایط تیروئید نمی‌شود و در صورت نیاز به نمونه‌برداری از گره تیروئیدی و یا جراحی تیروئید، نباید به دلیل پاندمی كووید 19، این امر را به تعویق انداخت. جراحی و ید درمانی در بیماران مبتلا به سرطان تیروئید ضرورت دارد و باید در اسرع وقت انجام شود و به هیچ وجه نباید اقدامات تشخیصی و درمانی سرطان تیروئید (جراحی و ید درمانی) و مراقبت‌های پس از آن به تعویق افتد.

غربالگری بیماری‌های متابولیك نوزادان در ایران
وی در ادامه صحبت‌هایش درباره برنامه كشوری غربالگری بیماری‌های متابولیك در نوزادان، گفت: شیوع بالای بیماری CH، عوارض جبران ناپذیر مغزی بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان به هنگام، كه جز با غربالگری بیماری قابل پیشگیری نیست و مقرون به صرفه بودن اجرای برنامه در كشور سبب شد تا مسئولین وزارت بهداشت برنامه غربالگری را در سطح ملی برنامه‌ریزی كنند.

او تاكید كرد: در سال 1382، طراحی برنامه كشوری غربالگری بیماری‌های متابولیك در نوزادان به اداره بیماری‌های غدد و متابولیك مركز مدیریت بیماری‌ها محول شد و كارشناسان این اداره با همكاری كمیته كشوری، متشكل از متخصصین بالینی و آزمایشگاهی و مسئولین اجرایی، موفق به طراحی برنامه در چندین فاز شدند. در فاز اول برنامه، غربالگری بیماری كم‌كاری تیروئید نوزادان در اولویت قرار گرفت. انجام موفق این برنامه در كشور، زیرساخت مناسبی جهت غربالگری، تشخیص و درمان نوزادان مبتلا به بیماری كم‌كاری تیرئیید و به دنبال آن برای سایر بیماری‌های متابولیك نوزادان ایجاد خواهد كرد.

مدیر برنامه كشوری غربالگری نوزادان، ادامه داد: در سال 1383، برنامه كشوری غربالگری نوزادان، به‌طور آزمایشی در استان‌های اصفهان، بوشهر و شهر شیراز اجرا شد. تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده نشان داد كه برنامه طراحی شده قابلیت اجرای موفق در كشور را دارا است. پس از آن «ضوابط و الزامات ادغام برنامه در سیستم بهداشتی كشور» تعیین شد و هماهنگی‌های درون و برون‌بخشی لازم انجام شد. سمینارهای توجیهی و كارگاه‌های آموزشی كشوری برای معاونین بهداشتی و درمان، مدیران امور آزمایشگاه‌ها، مدیران گروه بهداشت خانواده، مدیران گروه بیماری‌ها و كارشناسان غیرواگیر دانشگاه‌ها برگزار شد و بالاخره در مهر سال 1384، برنامه با امضای 3 تن از مسئولین وزارت بهداشت در سیستم سلامت كشور ادغام شد.

پوشش 99 درصدی غربالگری كم كاری تیروئید نوزادی در كشور
او ضمن آنكه برنامه كشوری غربالگری بیماری كم‌كاری تیروئید نوزادان را یكی از موفق‌ترین برنامه‌های وزارت بهداشت معرفی كرد، توضیح داد: این برنامه در مدت زمان كوتاهی به پوشش 99 درصد در كل كشور رسیده است. از شروع برنامه تاكنون میلیون‌ها نوزاد در روستاها و شهرها مورد غربالگری قرار گرفته و بیش از 60هزار بیمار مبتلا به كم‌كاری تیروئید (موارد گذرا و دائمی) كشف و درمان شده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد كه در 100 درصد بیماران ضریب هوشی در محدوده طبیعی بوده است كه بیانگر موفقیت چشمگیر اجرای برنامه است و هر ساله بیش از 100 هزار نمره ضریب هوشی در كشور حفظ می‌شود.

یاراحمدی هدف اصلی این برنامه را شناسایی و كنترل نوزادان مبتلا به بیماری كم‌كاری تیروئید و درمان و پیشگیری از عوارض آن معرفی و تاكید كرد: اهداف ویژه‌ ما غربالگری تمام نوزادان (ایرانی و غیر ایرانی)، شناسایی، كنترل و درمان بیماران مبتلا به CH در بدو تولد، پیشگیری از عقب افتادگی ذهنی و دیگرعوارض CH با درمان مناسب و به هنگام و كنترل دارویی، ایجاد بستری مناسب برای غربالگری دیگر بیماری‌های متابولیك نوزادی مثل PKU ، G6PD، گالاكتوزمی و... بوده است كه بازده نهایی اجرای برنامه سبب كاهش ناتوانی‌های حاصل از بیماری، كاهش هزینه‌های اقتصادی ناشی از بیماری، ارتقای كیفیت زندگی بیماران و خانواده آنها و ارتقای میانگین ضریب هوشی افراد جامعه از طریق پیشگیری از كاهش ضریب هوشی مبتلایان است.

وی افزود: مطالعات اقتصاد پزشكی متعددی در ارتباط با اجرای برنامه غربالگری بیماری كم‌كاری تیروئید نوزادان انجام شده كه نشان می‌دهند برنامه غربالگری نوزادان در كشورهای مختلف توجیه اقتصادی داشته و به ‌اهداف از پیش تعیین شده دست‌ یافته‌اند. در ایران در فاز اجرای آزمایشی برنامه، با نگاهی 20 ساله به اجرای برنامه ملی غربالگری در كشور، نسبت هزینه به فایده این برنامه حدود یك به 15 محاسبه شد. اما پس از اجرای برنامه، این نسبت یك به 22 به دست آمد كه نشان می‌دهد به دلیل شیوع بالای این بیماری در نوزادان انجام این برنامه در كشور بسیار سودمند است. در واقع اجرای این برنامه بسیار سودمند است و علاوه بر ارتقای سلامت جامعه و كیفیت زندگی مبتلایان و خانواده‌هایشان، از هر یك هزار تومان كه خرج اجرای برنامه می‌شود، 22 هزار تومان سود عاید جامعه می‌شود. در حال حاضر در مجموع در 6426 مركز نمونه‌گیری از پاشنه نوزادان، در كشور به ارائه خدمت غربالگری نوزادان مشغول هستند.

وی افزود: انجام غربالگری نوزادان در كشورهای پیشرفته در چند دهه گذشته، نشان داده است كه انجام این برنامه در كشورها، نه تنها با تشخیص زودرس بیماران، درمان به موقع و مناسب آنها و پیشگیری از بروز عقب‌ماندگی ذهنی و دیگر عوارض مهم بیماری‌های مورد غربالگری همراه بوده است، بلكه سبب پیشگیری از هدر رفتن سرمایه‌های انسانی و مالی به بیماران و خانواده هایشان شده است و حجم وسیع و ارزشمندی از اطلاعات اپیدمیولوژیك فراهم می‌آورد. همچنین اجرای این نوع برنامه‌ها، زمینه تحقیقات كاربردی مناسبی را پیش روی دانشمندان آن كشورها گذاشته است.

مدیر برنامه كشوری غربالگری نوزادان،‌ ادامه داد: به دلیل اهمیت موضوع، سازمان بهداشت جهانی در سال 1967، با تشكیل «گروه علمی» توصیه‌ها و دستورالعمل‌های مورد نیاز برای غربالگری نوزادان در ارتباط با بیماری‌های متابولیك و مشكلات مادرزادی را فراهم كرد كه از مهم‌ترین اجزای این دستورالعمل‌ها، معیارهای غربالگری بیماری‌ها است كه به عنوان اولین ضرورت در طراحی برنامه‌ها به شمار می‌رود. طراحی و اجرای برنامه‌های كشوری غربالگری نوزادان در كشورهای مختلف تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. اما متاسفانه در حال حاضر فقط یك سوم از نوزادان جهان مورد غربالگری قرار می‌گیرند و دو سوم آنان از این خدمت بی‌بهره‌اند.

نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد در روزهای 3 تا 5 تولد
او در توضیح روند اجرایی برنامه در ایران،‌ تصریح كرد: طی این برنامه اقداماتی همچون آموزش مادران باردار در دوران بارداری، نمونه‌گیری در روزهای3 تا 5 تولد نوزاد از پاشنه پای او، سنجش غلظت TSH با استفاده از نمونه پانچ شده از كاغذ فیلتر، فراخوان فوری موارد مشكوك، انجام نمونه‌گیری مجدد از پاشنه پا در موارد خاص، انجام آزمایش‌های سرمی تایید تشخیص، شروع سریع درمان جایگزین با قرص لووتیروكسین توسط فوكال پوینت برنامه و یا اولین پزشك در دسترس، معرفی به پزشك فوكال پوینت شهرستانی، انجام آزمایش‌ها و اقدامات اتیولوژیك در صورت امكان، مراقبت دراز مدت از نوزاد مبتلا براساس دستورالعمل كشوری و انجام مشاوره‌های تخصصی مورد نیاز مبتلایان انجام شده است.

وی درباره زمان مناسب غربالگری در نوزادان، اظهار كرد: نمونه‌گیری از پاشنه پا نوبت اول در همه نوزادان در روزهای 3 تا 5 تولد انجام شده و نمونه‌گیری از پاشنه پا نوبت دوم (مجدد) در بعضی از نوزادان در روزهای 8 تا 14 تولد انجام می‌شود. همچنین نمونه‌گیری مجدد در نوزادان نارس در هفته 6 و 10 تولد صورت می‌گیرد.

چگونگی غربالگری كم كاری تروئید نوزادان در ایران در بحران كرونا
این مقام مسئول درباره تاثیرات پاندمی كووید19 بر برنامه كشوری، گفت: در اپیدمی‌ها برنامه‌های سلامتی در بخش‌های مختلف ارائه خدمات (غربالگری، تشخیص و درمان، مراقبت و پیگیری‌ها) آسیب پذیر می‌شوند، از این رو احتمال كاهش پوشش برنامه‌های سلامتی و عدم ارائه استاندارد و دقیق خدمات، به خصوص در نوزادان بسیار بیشتر است. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، خدمات پیشگیری و درمان بیماری‌های غیرواگیر در دوران پاندمی كرونا به شدت مختل شده و شدت آن در كشورهای با درآمد پایین بیشتر است. گزارشات بین المللی نشان می‌دهد كه اجرای برنامه‌های غیرواگیر و از جمله غربالگری نوزادان در بسیاری كشورها دچار اختلال شده است درحالیكه خوشبختانه برنامه كشوری غربالگری بیماری كم كاری تیروئید نوزادان در ایران، نه تنها دچار نقصان نشد، بلكه به ارتقا شاخص‌های برنامه دست یافت.

افزایش ریسك اختلالات تیروئیدی به دنبال ابتلا به كرونا
او با بیان اینكه ابتلا به اختلالات غده تیروئید و تحت درمان بودن، شانس ابتلا به عفونت كووید 19 را در مبتلایان افزایش نمی‌دهد، ادامه داد: البته ابتلا به كووید 19، ریسك اختلالات تیروئیدی را افزایش می‌دهد و می‌تواند موجب بروز بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو، تیروئیدیت‌های تحت حاد در دوران بعد از زایمان شود. نكته بسیار مهم این است كه مصرف داروهای تیروئیدی در بیماران مبتلا به عفونت كووید 19؛ نباید خودسرانه تغییر كرده و یا قطع شود. درمان با داروهای استروییدی می‌تواند ریسك ابتلا به كووید 19 را افزایش دهد و برای پیشگیری باید به توصیه‌های پزشك معالج عمل كرد.

یاراحمدی ادامه داد: مستندات علمی مبنی بر افزایش ریسك ابتلا به كووید 19 در بیمارانی كه ید درمانی شده‌اند و یا جراحی تیروئید داشته‌اند، وجود ندارد. كم كاری تیروئید تحت حاد یك اختلال تیروئیدی است كه معمولا پس از ابتلا به عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود و بروز این اختلال پس از ابتلا به عفونت كووید 19 شایع است و اختلالات عملكرد غده تیروئید در حدود 15درصد مبتلایان به عفونت كووید 19 دیده می‌شود.

وی افزود: همچنین ابتلا به عفونت كووید19، خطر ابتلا به اختلالات تیروئیدی را در زنان باردار افزایش می‌دهد و اختلالات عملكرد تیروئید و بخصوص بروز كم كاری تیروئید در زنان باردار و بخصوص در سه ماهه اول بارداری شایع است.

او در خاتمه به چالش‌های اجرای برنامه نیز گریزی زد و بیان كرد: كمبود لانست ایمن، كمبود كاغذ فیلتر مرغوب، كمبود و گرانی مواد اولیه تولید كیت‌هایNeoTSH در كشور، تحت پوشش بیمه روستایی بودن آزمایش غربالگریTSH و تحت پوشش نبودن توسط دیگر سازمان‌های بیمه‌گر، تفاوت هزینه غربالگری نوزادان در استان‌های مختلف، اقدام برای تعرفه گذاری نمونه‌گیری از پاشنه پا بر كاغذ فیلتر، تلاش برای تحت پوشش بیمه درآوردن غربالگری توسط سازمان‌های بیمه‌گر پس از تعیین تعرفه، افزایش بی‌سابقه مهاجرین و عدم توانایی در پرداخت هزینه غربالگری نوزادان و تلاش در حل مشكل از طریق كمیساریای عالی پناهندگان از جمله مشكلاتی است كه با نیازمند رسیدگی مجدد است.