ارتباط بیماری تیروئید و دیابت

چندان عجیب نیست كه یك نفر هم بیماری تیروئید داشته باشد و هم دیابت. در واقع اگر شما دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم، مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیك داشته باشید، احتمال اینكه به بیماری تیروئید دچار شوید زیاد است.

از طرفی دیگر، بیماری تیروئید نیز احتمال ابتلا به سندرم متابولیك یا دیابت نوع دوم را افزایش می‌دهد و اگر چاق باشید یا اضافه‌وزن داشته باشید، این ارتباط قوی‌تر هم می‌شود. در این مطلب به شما می‌گوییم بیماری تیروئید و دیابت چگونه به هم مرتبط‌اند و چگونه اگر دیابت دارید از ابتلا به بیماری تیروئید پیشگیری كنید و برعكس.

بیماری تیروئید و قند خون

غده تیروئید عضوی پروانه‌ای شكل در پایین گردن است كه نقش مهمی در تنظیم بسیاری از عملكردهای بدن دارد، از جمله متابولیسم (نحوهٔ استفادهٔ بدن از انرژی).

بیماری تیروئید می‌تواند در تولید انسولین اختلال ایجاد كند. انسولین هورمونی است كه به سلول‌ها این امكان را می‌دهد تا سلول‌ها از گلوكز به‌عنوان انرژی استفاده كنند و این اتفاق قند خون را پایین می‌آورد
بیماری تیروئید در متابولیسم اختلال ایجاد می‌كند و به همین دلیل قند خون كه در اصل باید به‌عنوان انرژی مصرف شود، در بدن تجمع می‌یابد و این مسئله ریسك دیابت را بالا برده و اگر در حال حاضر دیابت داشته باشید، كنترل قند خون را دشوار می‌كند.
پُركاری تیروئید ارتباط تنگاتنگی با هایپرگلیسمی (قند خون بالا) دارد. قند خون بالای ناشی از بیماری تیروئید هم می‌تواند موجب سندرم متابولیك شود. سندرم متابولیك، دسته‌ای از پنج عارضه است: گلوكز بالا، فشارخون بالا، تری‌گلیسرید بالا، كلسترول خوب پایین (HDL) و اندازهٔ زیاد دور كمر كه ریسك بیماری قلبی، دیابت و سكته مغزی را افزایش می‌دهد. سندرم متابولیك درمان نشده می‌تواند به دیابت نوع دوم منجر شود.

بیماری تیروئید و انسولین

بیماری تیروئید می‌تواند در تولید انسولین اختلال ایجاد كند. انسولین هورمونی است كه به سلول‌ها این امكان را می‌دهد تا سلول‌ها از گلوكز به‌عنوان انرژی استفاده كنند و این اتفاق قند خون را پایین می‌آورد.
پُركاری تیروئید، متابولیسم را افزایش می‌دهد و این باعث می‌شود انسولین سریع‌تر از حد معمول از بدن حذف شود و در نتیجه قند خون بالا رفته و ریسك دیابت نوع دوم نیز بیشتر می‌شود. بیماران دیابتی كه نیاز به تزریق انسولین دارند نیز ممكن است به دوزهای بالاتری از انسولین نیاز پیدا كنند.
از سویی دیگر، كم‌كاری تیروئید، متابولیسم را كاهش می‌دهد و وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، انسولین بیشتر از حد معمول در بدن می‌ماند و باعث افت قند خون می‌شود. در افرادی كه داروهای دیابت مصرف می‌كنند، افت قند خون می‌تواند گاهی بسیار شدید شده و منجر به سرگیجه و عدم تعادل و افت هشیاری شود.

دیگر ارتباط‌ها میان دیابت و بیماری تیروئید

علاوه بر مشكل در متابولیسم گلوكز و تولید انسولین، ارتباط‌های دیگری نیز میان بیماری تیروئید و دیابت وجود دارد.

بیماری‌های خودایمنی

دیابت نوع اول یك بیماری خودایمنی است كه در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدكنندهٔ انسولین حمله می‌كند. انواع خاصی از بیماری‌های تیروئید به نام هاشیموتو و بیماری گریوز نیز خودایمنی هستند. تیروئیدیت هاشیموتو، شایع‌ترین علت كم‌كاری تیروئید در بسیاری از كشورهاست. مطالعات نشان می‌دهند بیشتر افرادی كه دیابت نوع اول دارند در نهایت به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند.
از طرفی دیگر، بیماری گریوز باعث پُركاری تیروئید می‌شود. تقریباً ده درصد افرادی كه دیابت نوع اول دارند به بیماری گریوز دچار می‌شوند.

محور هیپوتالامیك - هیپوفیز آدرنال

هورمون‌های تیروئید و انسولین هر دو تحت‌تأثیر سه ارگان هستند كه با هم كار می‌كنند: هیپوتالاموس مغز، غده هیپوفیز و غدد آدرنال. این سیستم تحت عنوان محور هیپوتالامیك - هیپوفیز آدرنال (HPA axis) سیگنال‌هایی بین خود ردوبدل می‌كنند تا با هم واكنش بدن نسبت به استرس را كنترل نمایند. آنها این كار را با تنظیم سطح هورمون كورتیزول انجام می‌دهند.
اگر در هر یك از این سه ارگان این سیستم مشكلی رخ بدهد، بر میزان تولید كورتیزول اثر خواهد گذاشت. كورتیزول بالا می‌تواند منجر به بالارفتن قند خون و كاهش هورمون تیروئید شود. پایین بودن سطح كورتیزول نیز می‌تواند موجب افت قند خون و افزایش هورمون تیروئید شود.

پیشگیری و مدیریت

اگر بیماری تیروئید یا دیابت برایتان تشخیص داده شده، رسیدن به وزن سالم و حفظ آن یكی از بهترین كارهایی است كه می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به آن عارضهٔ دیگر انجام دهید. كنترل قند خون یا هورمون‌های تیروئید نیز یك راه مؤثر دیگر است.
اگر مقاومت به انسولین دارید یعنی بدنتان آن‌گونه كه باید به انسولین پاسخ نمی‌دهد، بیماری تیروئید می‌تواند كنترل سطح قند خون را دشوارتر نماید. با مدیریت مقاومت به انسولین با كمك دارو، رژیم غذایی و ورزش می‌توانید از ابتلا به دیابت و عوارض بیماری تیروئید پیشگیری كنید.
با كنترل پركاری تیروئید با دارو، رژیم غذایی و ورزش می‌توانید ریسك ابتلا به دیابت نوع دوم را نیز كاهش دهید.



خلاصه

دیابت و بیماری تیروئید دو بیماری كاملاً مرتبط با هم هستند. اگر پركاری تیروئید داشته باشید، سطح انسولینتان می‌تواند افت كند و قند خونتان بالا رود و ریسك دیابت را افزایش دهد. اگر كم‌كاری تیروئید داشته باشید، عكس این اتفاق می‌افتد و منجر به افت قند خون می‌شود.
از سویی دیگر، دیابت نوع اول می‌تواند ریسك تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز را افزایش دهد. ضمناً هرگونه مشكلی در سیستم هیپوتالامیك - هیپوفیز آدرنال نیز می‌تواند اثر منفی بر سطح انسولین و هورمون‌های تیروئید بگذارد. اگر دچار دیابت یا بیماری تیروئید هستید، مدیریت درست عارضه‌تان و حفظ وزن سالم می‌تواند احتمال ابتلا به عارضهٔ دیگر را كاهش دهد.

یك توصیه

به دلیل اینكه افرادی كه دیابت نوع اول دارند بسیار در معرض مشكلات تیروئید هستند، ا توصیه شده است هركسی كه دیابت نوع اول دارد، به‌محض تشخیص این عارضه، از جهت كم‌كاری تیروئید نیز چكاپ شود و حتی اگر نتایج نرمال بودند بازهم لازم است دست‌كم هر دو سال یك‌بار، این چكاپ تكرار شود.