همهٔ ما بعد از خوردن برخی غذاها احساس سوزش معده را تجربه كرده‌ایم. البته خوب است بدانید كه سوزش سردل و ریفلاكس اسید معده با هم تفاوت‌هایی دارند و درك و فهم اتفاقی كه در سیستم گوارشتان در جریان است می‌تواند كلید پیشگیری از تكرار این تجربه ..
درك و فهم اتفاقی كه در سیستم گوارشتان در جریان است می‌تواند كلید پیشگیری از تكرار این تجربه در آینده باشد، خصوصاً اگر مكرراً این اتفاق برایتان می‌افتد.
ریفلاكس چیست؟
برای اینكه درك كنید چرا اسید معده ممكن است مسیر اشتباهی طی كرده به سمت مری بالا بیاید باید آناتومی این قسمت از بدن را بهتر بشناسید. لوله‌ای كه از دهان به سمت معده‌تان می‌رود مری شماست و در انتهای مری، دریچه‌ای از جنس عضله وجود دارد كه به‌عنوان درپوشی برای معده عمل می‌كند.
این دریچه اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود و سپس (درصورتی‌كه درست عمل كند) مانع این می‌شود كه اسید قوی معده به سمت مری پاشیده شود. این عملكرد ایده‌آل و درست این دریچه است اما اگر دریچهٔ معدهٔ شما ضعیف یا شُل شود آن‌طوری كه باید بسته نشده و این زمانی است كه احتمال وارد شدن اسید معده به مری وجود خواهد داشت. جریان اسید معده به سمت بالا، ریفلاكس نامیده می‌شود.
خیلی از افرادی كه با ریفلاكس اسید معده آشنا هستند ممكن است تصور كنند این مشكل دقیقاً نزدیك معده روی می‌دهد اما اسید معده می‌تواند در تمام مسیر مری بالا بیاید، خصوصاً اگر دراز كشیده باشید. اسید معده می‌تواند به تارهای صوتی یا نای آسیب بزند و وارد ریه‌ها نیز بشود، بنابراین دچار سرفه یا دیگر علائم تنفسی خواهید شد.
تفاوت بین سوزش سردل و ریفلاكس چیست؟
سوزش سردل همان چیزی است كه از اسمش پیداست: شما احساس سوزش در سینه‌تان یعنی دقیقاً پشت استخوان سینه می‌كنید. پرسیدن این سؤال كه آیا سوزش سردل دارید یا ریفلاكس، در واقع یك سؤال گیج‌كننده است زیرا سوزش سردل یكی از علامت‌های ریفلاكس اسید معده تلقی می‌شود. اگر شما سوزش سردل داشته باشید، نوعی ریفلاكس را تجربه می‌كنید. مثل اینكه از كسی بپرسید آیا لثه‌هایش متورم شده یا التهاب لثه دارد؛ تورم لثه یكی از علامت‌های التهاب لثه است؛ اما هركسی كه ریفلاكس دارد دچار سوزش سردل نمی‌شود، درست همان گونه كه ممكن است التهاب لثه داشته باشید اما دچار تورم لثه نشوید. البته احتمال اینكه ریفلاكستان با سوزش سردل همراه باشد زیاد است زیرا سوزش سردل، شایع‌ترین علامت ریفلاكس اسید معده است.
سوزش سردل نشان می‌دهد ریفلاكس شما تا سطح قلبتان بالا آمده و معمولاً بعد از خوردن غذاهایی مانند شكلات یا گوجه‌فرنگی و یا وقتی بعد از خوردن و نوشیدن دراز می‌كشید بدتر می‌شود. همچنین ممكن است دهانتان تلخ مزه یا اسیدی شود كه اثر حركت اسید به سمت بالاتر و حلق است.
ریفلاكس اسید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشك ابتدا در مورد علائمی كه دارید سؤال‌هایی می‌پرسد و سپس هر تست و آزمایشی كه لازم باشد تجویز می‌كند. علائم ریفلاكس اسید علاوه بر سوزش سردل شامل موارد زیر می‌شود:
سوزش سردل نشان می‌دهد ریفلاكس شما تا سطح قلبتان بالا آمده و معمولاً بعد از خوردن غذاهایی مانند شكلات یا گوجه‌فرنگی و یا وقتی بعد از خوردن و نوشیدن دراز می‌كشید بدتر می‌شود. همچنین ممكن است دهانتان تلخ مزه یا اسیدی شود كه اثر حركت اسید به سمت بالاتر و حلق است
. مشكل در بلع یا احساس اینكه غذا در حلقتان گیركرده است
. تهوع
. بالا آوردن غذای هضم نشده یا تا حدودی هضم شده كه ممكن است منجر به استفراغ شود
. سرفه كه نشان می‌دهد اسید بر حلق یا ریه‌هایتان اثر گذاشته
. درد سینه كه با سوزش همراه است
. گلودرد یا احساس سوزش در تارهای صوتی
. مشكلات تنفسی درصورتی‌كه اسید وارد ریه‌هایتان شده باشد
. بوی بد دهان
. مشكل در خوابیدن یا با درد بیدارشدن
هرچند لیست علائم ریفلاكس ناخوشایند است اما یكی از مهم‌ترین علامت‌هایی كه باید به آن توجه كنید، درد سینه است. سوزش سردل می‌تواند احساس ناراحت‌كننده‌ای باشد و در ناحیه سینه احساس شود و همراه با درد یا سوزشی باشد كه به حلق هم می‌رسد؛ اما درد سینه كه به قلب مربوط می‌شود و می‌تواند نشان‌دهندهٔ یك حمله قلبی باشد نیز باید بررسی شود زیرا می‌تواند مشابه سوزش سردل باشد.
علائم احتمالی یك حمله قلبی شامل تنگی نفس، درد در دست، احساس فشار یا پُری در سینه، یا درد در پشت، گردن، فك یا معده می‌شود. اگر نگران هستید مبادا دردی كه احساس می‌كنید مربوط به قلبتان باشد هر چه سریع‌تر به اورژانس مراجعه كنید.
علت ریفلاكس اسید چیست؟
گهگاه دچار سوزش سردل شدن معمولاً به غذایی كه می‌خورید یا نحوهٔ خوردنتان مربوط می‌شود. مثلاً خوردن یك غذای سنگین و حجیم می‌تواند سبب شل شدن دریچهٔ معده شود، زیرا معده در اثر غذای زیاد، بزرگ شده و همین باعث می‌شود كمی از اسید معده به مری تراوش كند.
مصرف تركیبی از غذاهای برانگیزانندهٔ سوزش سردل نیز می‌توانند علائم را بدتر كنند. البته هر فردی متفاوت است اما معمول‌ترین عوامل غذایی موارد زیر هستند:
. الكل
. كافئین
. نوشیدنی‌های گازدار
. شكلات
. مركبات و آبمیوه‌ها
. نعنا فلفلی و نعنای تند
. غذاهای ادویه‌دار یا چرب، محصولات لبنی پُرچرب
. گوجه‌فرنگی و سس گوجه‌فرنگی
اما اگر اغلب دچار ریفلاكس می‌شوید این احتمال وجود دارد كه فاكتورهای دیگری نیز در این اتفاق نقش داشته باشند. غذا، بزرگ‌ترین عامل است اما قطعاً تنها عامل نیست. اگر مرتباً ریفلاكس دارید و غذاهایی كه می‌خورید را تغییر داده‌اید اما نتیجه‌ای نگرفته‌اید پس باید علت به‌دقت بررسی شود.
دیگر عواملی كه می‌توانند سبب ریفلاكس شوند:
. بارداری: فشاری كه جنین درحال‌رشد به شكم وارد می‌كند، معده را به سمت بالا هُل می‌دهد و به همین دلیل سوزش سردل در خانم‌های باردار شایع است.
. داروها: برخی از داروهایی كه برای درمان بیماری‌ها به كار می‌روند می‌توانند دریچهٔ معده را شُل كنند و علائم ریفلاكس را ظاهر نمایند. این داروها شامل مسكن‌ها، مخدرها، داروهای ضدافسردگی و داروهایی می‌شوند كه برای آلرژی، فشارخون بالا و یا آسم تجویز می‌شوند.
. فتق هیاتال: این نوع فتق زمانی روی می‌دهد كه قسمت بالای معده از طریق عضله بزرگی كه شكم و قفسه سینه را جدا می‌كند (دیافراگم) دچار برآمدگی می‌شود و اسید معده به سمت مری راه پیدا می‌كند.
. سن: ریفلاكس اسید در هر سنی می‌تواند رخ دهد اما در افرادی بالای 55 سال شایع‌تر است.
. سابقهٔ خانوادگی: مطالعات نشان می‌دهند مؤلفهٔ ژنتیك نیز می‌تواند در برخی افراد سبب شُل شدن دریچهٔ معده، تأخیر در تخلیهٔ معده و اختلال در پاك‌سازی كامل اسید معده شود.
تفاوت ریفلاكس معده - مری (GERD) و ریفلاكس اسید چیست؟
وقتی ریفلاكس اسید مزمن می‌شود (بیشتر از دو بار در هفته رخ می‌دهد و معمولاً شدت آن در حال بیشتر شدن است)، عارضه‌ای جدی‌تر به نام ریفلاكس معده - مری یا GERD نامیده می‌شود. این بیماری بر اساس شدت و تكرار علائم تشخیص داده می‌شود؛ بنابراین وقتی ریفلاكس اسید تبدیل به مشكلی مداوم شده و بر كیفیت زندگی فرد اثر می‌گذارد، ریفلاكس معده - مری تلقی می‌شود.
بیماری ریفلاكس معده - مری گاهی می‌تواند عوارضی مانند مری بارت ایجاد كند كه ریسك سرطان مری را افزایش می‌دهد. حدود 15 درصد از كسانی كه به بیماری ریفلاكس معده - مری دچارند به مری بارت نیز مبتلا می‌شوند. ضمناً ریفلاكس معده - مری، التهاب مزمن مری را نیز بیشتر می‌كند.
تشخیص ریفلاكس معده - مری معمولاً بر اساس علائم صورت می‌گیرد اما این تشخیص می‌تواند با كمك تست‌های تصویری دقیق‌تر شود (مثلاً آندوسكوپی). همچنین ممكن است مانیتوری در مری‌تان جاگذاری شود تا فعالیت اسید معده پیگیری شود.
چگونه سوزش سردل ناشی از ریفلاكس اسید درمان می‌شود؟
هرچند ریفلاكس معده - مری اغلب نیازمند یك برنامهٔ درمانی بلندمدت و فراگیر است اما سوزش گهگاه سردل ناشی از ریفلاكس اسید را می‌توان با داروهای بدون نسخه و خصوصاً تغییراتی در سبك زندگی كنترل كرد.
علاوه بر تغییراتی در رژیم غذایی و نحوهٔ غذا خوردن و اجتناب از غذاهایی كه باعث سوزش سردل می‌شوند، مصرف داروهای آنتی اسید نیز می‌تواند به خنثی‌كردن اسید معده و تسكین احساس سوزش كمك كند. مصرف دارو در 70 تا 80 درصد موارد مؤثر است؛ اما اگر بیماری‌تان ریفلاكس معده - مری تشخیص‌داده‌شده و سوزش سردل برای شما مسئله‌ای مداوم است باید در مورد راه‌های دیگر درمانی با پزشك مشورت كنید. در این مورد، اولین اقدام تجویز داروهای مهاركنندهٔ پمپ پروتون است كه جلوی تولید اسید معده را می‌گیرند.
در مواردی خاص، ممكن است عمل جراحی راهی برای تقویت دریچهٔ بین معده و مری باشد تا این عضو كارش را بهتر انجام دهد. پزشك، مزایا و معایب این روش درمانی را ارزیابی می‌كند تا مطمئن شود فواید جراحی به معایب آن و هرگونه عوارض جانبی آن بر اساس وضعیت سلامتی بیمار می‌ارزند.
حتی اگر علائمتان خفیف به نظر می‌رسند بازهم لازم است متوجه شوید هرچند وقت یك‌بار روی می‌دهند. ریفلاكس اسید معده مانند هر بیماری و عارضهٔ دیگری درصورتی‌كه زودتر تشخیص داده شده و تحت مداوا قرار بگیرد، بهتر است. اگر علائم تشدید شوند، درمان نیز سخت‌تر خواهد بود.
