گاهی اوقات رسوبات معدنی و نمكی كلیه‌ها به حدی رشد می‌كنند كه هم‌اندازه‌ی یك توپ گلف می‌شوند و با انسداد لوله‌های متصل‌كننده‌ی كلیه به مثانه یا لوله‌های خارج‌كننده ادرار از بدن خطرات جدی برای سلامت افراد ایجاد می‌كنند.
با وجود اینكه محققان هنوز هم علت دقیق بروز سنگ كلیه را نمی‌دانند اما از مجموعه‌ی عوامل و فاكتورهای خطر آگاه هستند؛ به همین جهت شما با توجه به نكات خاصی می‌توانید گام موثری در جهت پیشگیری از سنگ كلیه بردارید.
16 راه برای پیشگیری از سنگ كلیه
پیگیری رژیم‌های غذایی خاص و سبك زندگی افراد از جمله فاكتورهایی هستند كه خطر بروز سنگ كلیه را افزایش می‌دهند؛ علاوه بر این در سال‌های اخیر تعداد مبتلایان به این بیماری به شدت افزایش یافته است، به همین جهت اگر اعضای خانواده‌ی شما دچار این مشكل شده‌اند، به احتمال زیاد شما هم در معرض آن قرار دارید. با این وجود كارهای زیادی وجود دارند كه می‌توانید برای پیشگیری از سنگ كلیه انجام دهید:
نوشیدن آب كافی
مصرف آب كافی در طی روز و هیدراته نگه‌داشتن بدن احتمال تجمع تركیبات معدنی كلیه را در كنار یكدیگر كاهش می‌دهد و به این ترتیب از بروز سنگ جلوگیری می‌كند. اگر ادرار شما تیره است یعنی به اندازه‌ی كافی آب نمی‌نوشید؛ بنابراین باید مقادیر آن را تا اندازه‌ای افزایش دهید كه به زرد كم‌رنگ تبدیل شود.
علاوه بر این اشخاصی كه به دلایل مختلف از قبیل ورزش‌های سنگین آب بدن خود را با تعریق از دست می‌دهند باید با نوشیدن فراوان آب حجم مایعات دریافتی خود را افزایش دهند.
كاهش مصرف نمك
مصرف نمك منجر به احتباس آب و در نهایت كم‌آبی بدن می‌شود. علاوه بر این عادت‌های غذایی ناسالم از قبیل مصرف فراوان غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها باعث شده تا حجم نمك دریافتی از غذا در طی روز عملاً بیشتر از 2300 میلی‌گرم شود. به همین جهت لازم است كه مصرف این مواد غذایی و تركیباتی از قبیل چیپس، سوپ‌های كنسرو شده، نودل‌های آماده و... را به حداقل برسانید.
رسیدن به وزن متعادل
افرادی كه از مشكل اضافه وزن رنج می‌برند، بیشتر از سایرین در معرض سنگ كلیه قرار دارند؛ بنابراین با كاهش وزنی كه به صورت اصولی انجام شود می‌توان سلامت بیشتر كلیه‌ها را ضمانت كرد. گاهی اوقات افراد در روند كاهش وزن خود به سراغ رژیم‌های غیراصولی مثل نمونه‌هایی با مقادیر پایین كربوهیدرات، بدون كربوهیدرات یا مصرف حجم بالایی از پروتئین‌های حیوانی می‌روند كه همهی آن‌ها برای سلامت عمومی بدن و كلیه‌ها خطرآفرین هستند.
مصرف كنترل‌شده خوراكی‌های دارای اگزالات
سنگ‌های كلیه از جنس تركیبات مختلف هستند با این حال تحقیقات نشان می‌دهند كه در بیشتر موارد از اگزالات كلسیم تشكیل شده‌اند؛ به همین جهت پیشگیری از سنگ كلیه با محدودكردن مصرف غذاهای دارای این تركیب از قبیل انواع توت‌ها، چغندر، چای، غلات كامل، اسفناج، سویا، مغزیجاتی مثل بادام زمینی و هندی، شكلات و سویا امكان‌پذیر است.
حذف مصرف الكل
الكل مانع جذب مایعات توسط سلول‌ها می‌شود و در عین حال با افزایش خروجی مایعات می‌تواند خطر بروز سنگ كلیه را هم بیشتر كند. با این حال اثرات سوء الكل بر روی كلیه صرفاً به افزایش احتمال تشكیل سنگ محدود نخواهد شد و این ماده با تحمیل استرس شدید بر روی كلیه‌ها امكان ابتلا به بیماری‌های كلیوی مزمن را هم دوبرابر می‌كند.
كاهش كافئین دریافتی
از موثرترین راه پیشگیری از سنگ كلیه كاهش میزان كافئین دریافتی در طی روز است؛ چرا كه كافئین با افزایش میزان سوخت‌وساز می‌تواند منجر به دهیدراته‌شدن بدن شود و به این ترتیب خطر ابتلا به سنگ كلیه را افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهند كه میزان ایده‌آل كافئین در هر روز برای بزرگسالان معادل با چهار فنجان قهوه است؛ البته به غیر از قهوه، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، چای و شكلات هم حاوی مقادیر مشخصی كافئین هستند.
حذف نوشیدنی‌های شیرین‌شده
تحقیقات نشان می‌دهند انواع نوشیدنی‌های شیرین به ویژه مواردی كه با استفاده از شربت ذرت حاوی فروكتوز تولید شده‌اند به صورت مستقیم با سنگ كلیه در ارتباط هستند؛ به همین جهت جدا از نوشیدنی‌های كافئین‌دار، مصرف فراوان شربت‌های شیرین هم می‌تواند خطر ایجاد سنگ كلیه را افزایش دهد.
مصرف كافی خوراكی‌های حاوی كلسیم
با وجود اینكه عمده‌ی سنگ‌های كلیوی از جنس اگزالات كلسیم هستند، اگر مقادیر كلسیم دریافتی خود را با مصرف غذاهای حاوی این ماده‌ی معدنی از قبیل انواع لبنیات، غلات و حبوبات خاص افزایش دهید می‌توانید به كاهش خطر ایجاد سنگ كلیه و عوارض ناشی از آن كمك كنید.
مصرف حجم بالایی از غذاهای اسیدی از قبیل گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی‌ها و پنیرهای مختلف و تخم‌مرغ منجر به اسیدی شدن ادرار می‌شود كه در نهایت تولید سنگ‌های اسید اوریك را به همراه خواهد داشت. با توجه به این مسئله به منظور پیشگیری از سنگ كلیه باید تركیبات غذایی ذكر شده را به دقت و در حد متعادل مصرف كنید.
اضافه‌كردن اسیدسیتریك به رژیم غذایی
بررسی‌ها حاكی از آن هستند كه در بیشتر افراد مبتلا به سنگ كلیه مقادیر اسیدسیتریك پایین‌تر از حد طبیعی آن است. به همین جهت با مصرف تركیبات مختلف حاوی این اسید آلی از قبیل آب پرتقال، آب انبه، آب خربزه، آب لیمو و... می‌توان اقدام موثری به منظور جلوگیری از سنگ كلیه یا حتی جدا شدن سنگ‌های قدیمی انجام داد.
مصرف روانه مواد غذایی دارای ویتامین A
ویتامین A از ویتامین‌های محلول در چربی است كه نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی بدن ایفا می‌كند. این ماده با تقویت رشد سلول‌ها و بافت‌های دخیل در سیستم ایمنی بدن از آن در برابر عفونت‌های جدی محافظت می‌كند؛ به همین جهت وجود مقادیر مشخصی از آن به منظور حفظ شكل مسیرهای حركت ادرار، پیشگیری از عفونت كلیوی و بروز سنگ كلیه ضروری است.
اگر علاقه‌ای به مصرف مكمل‌های دارویی این ویتامین ندارید می‌توانید از تركیبات زیر استفاده كنید:
هویج
زردآلو
كلم بروكلی
طالبی
كدو تنبل
نكته: مصرف مقادیر بالای ویتامین A برای بدن سمی است؛ به همین جهت باید استفاده از آن تحت نظارت پزشك و با مشورت و نظارت او انجام شود.
مصرف مكمل‌های منیزیم و B6
داروی پیشگیری از سنگ كلیه مصرف گروهی از مكملها و ویتامین‌هایی از قبیل منیزیم و B6 است كه به صورت طبیعی در تركیبات غذایی از قبیل سیب، موز، انجیر خشك، كشمش، انبه، سویا و آووكادو یافت می‌شوند؛ با این حال اگر به هر دلیلی امكان مصرف این تركیبات را ندارید می‌توانید به سراغ مكمل‌های دارویی آن‌ها بروید كه در تمامی داروخانه‌ها یافت می‌شوند.
حذف نوشابه
اگر به بهانه‌ی هضم غذای خود به صورت مداوم نوشابه مصرف می‌كنید، سخت در اشتباه هستید و سلامت قسمت‌های مختلف بدن خود از قبیل كلیه‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهید. مطابق با بررسی‌های انجام شده مقادیر بالای فروكتوز موجود در نوشابه می‌تواند خطر ابتلا به سنگ كلیه را به میزان 23 درصد افزایش دهد؛ به همین جهت با حذف این نوشیدنی شیرین می‌توان خطر ایجاد سنگ كلیه را به حداقل رساند.
آب انار
آب انار تركیبی غنی از آنتی‌اكسیدان (سه برابر بیشتر از چای سبز) است كه با دفع سنگ‌ها و سموم مختلف از سیستم ادراری، سلامت كلیه‌ها را تامین و با كاهش میزان اسیدیته ادرار از تشكیل سنگ هم در آن جلوگیری می‌كند. با وجود اینكه محدودیتی برای مصرف این تركیب جادویی و شفابخش در طول روز وجود ندارد، اگر داروهای فشار خون و متابولیسم كبد مصرف می‌كنید، بهتر است در استفاده از آن حد اعتدال را رعایت كنید.
گنجاندن میوه و سبزیجات بیشتر در رژیم غذایی
میوه‌ها و سبزیجات مختلف نه تنها برای سلامت كلی بدن ضروری هستند، بلكه به منظور كاهش تشكیل و پیشگیری از سنگ كلیه هم باید در مقادیر كافی مورد استفاده قرار بگیرند. می‌توانید در صورت تمایل میوه‌های خشك یا فریزشده مصرف كنید؛ البته باید مراقب میوه‌ها و سبزیجات حاوی اگزالات باشید و تا جایی كه امكان دارد مصرف آن‌ها را كاهش دهید. با این وجود می‌توان با مصرف كلسیم به همراه تركیبات غذایی حاوی اگزالات اثرات سوء ناشی از این ماده را به حداقل رساند.
حذف مكمل ویتامین C
با مصرف مقادیر بالای مكمل‌های ویتامین C، مقداری از آن در بدن به اگزالات تبدیل و میزان دفع اگزالات از طریق ادرار افزایش می‌یابد. نتیجه‌ی نهایی این وضعیت افزایش احتمال ابتلا به سنگ كلیه است؛ به همین دلیل بهتر است به جای دریافت ویتامین C از مكمل‌های دارویی به سراغ منابع طبیعی آن نظیر انواع مركبات و لیمو بروید؛ چرا كه خطرات ذكر شده به هیچ وجه در مورد آن‌ها وجود نخواهد داشت.
نوشیدن آب كرفس
آب كرفس نوش‌دارویی است كه جدا از اثرات موثر در لاغری، سموم تشكیل‌دهنده‌ی سنگ كلیه را از بدن دفع می‌كند و با پاكسازی موثر مجاری ادراری منجر به حركت آسان‌تر سنگ‌های قبلی و دفع سریع‌تر آن‌ها می‌شود. با این وجود اشخاصی كه دچار اختلال در سیستم انعقاد خون یا فشار خون پایین هستند و افرادی كه می‌خواهند به زودی تحت درمان با عمل جراحی قرار بگیرند باید از مصرف این تركیب خودداری كنند.
مصرف آبلیمو
از جمله روش‌هایی كه می‌تواند در پیشگیری از سنگ كلیه موثر واقع شود اضافه‌كردن چند قطره آب لیموی تازه به آب و نوشیدن آن است. همان‌طور كه اشاره كردیم لیمو تركیبی سرشار از سیترات است كه مانع تشكیل سنگ‌های كلسیمی می‌شود؛ علاوه بر این به دفع سنگ‌های كوچك و از بین بردن آن‌ها، تقویت سیستم ایمنی بدن، مهار رشد باكتری‌ها و تامین ویتامین C مورد نیاز هم كمك می‌كند.
جمع‌بندی
با وجود شیوع بالای سنگ كلیه در بین عموم افراد جامعه با استفاده از راهكارهای مشخصی كه در متن مورد بررسی قرار گرفته‌اند می‌توان احتمال ابتلا به این وضعیت را تا جای ممكن كاهش داد. با این حال هر زمان كه به وجود سنگ كلیه شك كردید لازم است ضمن پرهیز از خوددرمانی به پزشك مراجعه كنید و تحت نظارت او قرار بگیرید. اگر چه در بیشتر موارد با افزایش مصرف مایعات می‌توان سنگ‌های كوچك را در خانه دفع كرد، اما گاهی اوقات سنگ‌ها به علت بزرگی بیش از حد از طریق مجاری ادراری دفع نمی‌شوند و باید با جراحی آن‌ها را خارج كرد.
