یكی از مهمترین آنتی اكسیدانهای موجود در بدن است و جزء ریزمغزی هاست كه بدن به مقدار بسیار كم به آن نیاز دارد. نیاز روزانه هر فرد به این ماده معدنی 50 میگروگرم است.
به گزارش روابط عمومی رادیو سلامت، دكتر منصور رضایی، متخصص تغذیه به پرسش های مخاطبان درباره «سلنیوم» در برنام «فراسو» پاسخ داد كه در ادامه می خوانید.
رادیو سلامت: علت اهمیت آنتی اكسیدانها چیست؟
همه ما در طول روز در تماس با رادیكالهای آزاد هستیم مثل تماس با دود اگزوز اتومبیلها، چاقی و غیره؛ اگر این رادیكالهای آزاد خنثی نشود ما بطرف استرس اكسیداتیو می رویم. وجود آنتی اكسیدانهایی مثل ویتامین E ، C و سلینوم خنثی كننده رادیكالهای آزاد هستند. سلنیوم سرب، آرسنیك، كادمیوم را كه فلزات سنگین هستند، از بدن دفع می كند. فلزات سنگین از طریق مختلفی به بدن می رسند از جمله كودها و سموم دفع آفات.
رادیو سلامت: كاركردهای سلنیوم كدام است؟
نیاز به سلنیوم از دوران جنینی شروع می شود و تا سالمندی ادامه می یابد. این عنصر در تكامل قلب و ریه جنین نقش دارد و ما باید ذخیره سلنیوم داشته باشیم؛ در غیر اینصورت نوزاد با مشكل كمبود روبرو می شود. از دیگر كاركردهای سلنیوم روی عملكرد طبیعی غدد تیروئید است. در كنار ید، كمبود سلنیوم هم باعث كم كاری تیروئید می شود. این عنصر در ایمنی سلولی و ایمنی همورال نیز نقش دارد و كمبود آن با بروز انواع سرطان ها، دیابت، آرتریت روماتوئید، ناباروری در مردان همراه است. از بیماریهای مغر و اعصاب كه با كمبود سلنیوم مرتبط است می توانیم به اوتیسم و آلزایمر اشاره نمائیم.
رادیو سلامت: چرا در ایران با كمبود سلنیوم روبرو هستیم؟
چون سلنیوم از طریق خاك جذب گیاه می شود و خاك ما از نظر سلنیوم فقیر است و به همین علت گیاهی كه در چنین خاكهایی رشد می كند، سلنیوم را از طریق خاك جذب نمی كند. اگر دام و طیور از گیاهی كه سلنیوم دارند تغذیه شوند، سلنیوم گیاه وارد شیر، گوشت و تحم مرغ نیز می شود.
رادیو سلامت: چه غذاهایی از منابع خوب سلنیوم به شمار می روند؟
در گروه گوشتها، ماهی سرشاز از سلنیوم است. سیر، پیاز و كلم نیز از منابع غنی سلنیوم هستند. البته بشرطی كه خاكی كه در آنها، این سبزیجات كشت می شوند حاوی سلنیوم باشد. از میوه ها، سیب و انگور تمایل دارند سلنیوم را از خاك جذب كنند. همچنین غلات كامل در گروه حبوبات عدس حاوی سلنیوم است. شیر مادر، گردو، پسته و بادام نیز سلنیوم دارند. بین ادویه جات، زردچوبه و فلفل از منابع خوب سلنیوم بشمار می روند. پس اگر بخواهیم دسته بندی كنیم منابع سلنیوم به ترتیب شامل ماهی، دانه ها و مغزها، غلات كامل و حبوبات است. البته دور ریختن آب گوشت و مرغ باعث دور ریختن املاح موجود در آن از جمله سلنیوم می شود و این بشرطی است كه مرغ یا گوشت با آب بسیار زیاد طبخ نشده باشند و آبی كه برای طبخ مرغ یا گوشت استفاده شده است نه كم باشد و نه زیاد.
رادیو سلامت: چه توصیه ای به خانم های باردار درباره مصرف ماهی و منابع حاوی سلنیوم دارید؟
توصیه می شود این افراد از منابع سلنیوم استفاده كنند. غذاهای متنوع بخورند. از جمله مصرف سه وعده ماهی در هفته را لحاظ كنند. ماهی املاحی مانند آهن، ید، سلنیوم و اسید چرب امگاسه را به بدن می رساند. افرادی كه قصد بارداری دارند، مصرف 3 وعده ماهدی در هفته را فراموش نكنند و بهتر است ماهی از انواع مختلفی باشد و فقط از یك ماهی خورده نشود.
رادیو سلامت: ماهی های پرورشی از نظر تغذیه ای چه فرقی با ماهی دریا دارند؟
اگر پرورش ماهی ها با نظارت انجام شود و غذای سالمی به آنها داده شود و در مكمل هایشان از سلنیوم استفاده شود ماهی با ماهی دریا از نظر سلنیوم فرقی ندارند این دو ماهی از نظر دارا بودن امگاسه هم فرقی ندارند؛ اما تفاوت این دو نوع ماهی در میزان یدشان است؛ زیرا ماهی پرورشی در آب شیرین زندگی می كند و ید موجود آن در آب آنها كم است.
رادیو سلامت: برای افرادی كه به ماهی حساسیت دارند، چه راهكاری را پیشنهاد می كنید؟
در علم تغذیه، اگر كسی به ماده ای حساسیت دارد باید آن ماده غذایی را حذف كند و از جانشین های آن ماده استفاده كند مثلا از مكمل امگاسه استفاده كند البته با مشورت پزشك؛ و یا از گوشت ماكیان، لبنیات، آجیل ها، جوانه حبوبات، تخم مرغ، سیب و انگور و همچنین سیر، پیاز، و كلم نیز می توان بهره برد.
رادیو سلامت: آیا منجمد شدن ماهی مشكل ایجاد می كند؟
خیر؛ اما اساس علم تغذیه به تازه خوری است. با انجماد از كیفیت پروتئین ماهی ماسته می شود و سلنیوم هم در قسمت پروتئینی ماهی هست و در نتیجه ماهی تازه مصرف شود بهتر است.
رادیو سلامت: در غذاهای گیاهی مهار كننده هایی وجود دارد كه جذب املاح را كم می كند، مثلا اگزلات، فیتات، تافن؛ آیا این مهاركننده ها بر جذب سلنیوم تاثیری دارد؟
این مهاركننده ها بر جذب سلنیوم موثر نیستند؛ اما چای مانع جذب آهن و كلسیم غذا می شود كه باید بین مصرف چای و غذا،30 دقیقه الی یك ساعت فاصله باشد.
رادیو سلامت: آیا كمبود ریزمغزی ها از جمله سلنیوم در چكاب های معمول مشخص می شود؟
اندازه گیری ریزمغزی ها مثل سلنیوم جزء آزمایش های روتین نیست؛ اما در مراكز تحقیقاتی انجام می شود.
