شاید كمتر مولفه ای كه در پاندمی كرونا به آن توجه داریم، موضوع سلامت روان افراد است كه با آسیب های پنهان بیشماری همراه است.
به گزارش خبرگزاری مهر، محمدرضا غفارزاده رزاقی مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، با عنوان این مطلب كه برخی از گروه‌ها نظیر سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های مزمن كه بیشتر در معرض خطر ابتلاء به كووید 19 قرار دارند استرس بیشتری را در این همه گیری از خود نشان می‌دهند، گفت: كودكان و نوجوانان، كادر بهداشتی و درمانی، مبتلایان به اختلالات روانی و مصرف كنندگان مواد مخدر، الكل و دخانیات، از دیگر گروه‌هایی هستند كه پاسخ شدیدتری نسبت به استرس ناشی از بیماری كرونا نشان می‌دهند.
وی افزود: در هنگام شیوع بیماری‌های عفونی از جمله اپیدمی كووید 19 افراد با توجه به اینكه نگران سلامتی خود و عزیزانشان هستند ممكن است دچار عوارض متفاوتی از جمله اختلال در ریتم و زمان خواب یا مشكل در هنگام خوابیدن شوند.
غفارزاده تغییر در الگوی تغذیه و غذا خوردن، اختلال در تمركز، بروز مشكلات مزمن جسمانی، افزایش مصرف الكل، دخانیات یا سایر داروها را از دیگر رفتارهای افراد در نتیجه استرس ناشی از كرونا عنوان كرد.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی مراقبت از خود و خانواده را راهكار مناسبی برای كاهش استرس ناشی از كرونا برشمرد و توصیه كرد: افراد زمانی را برای استراحت خود در نظر گرفته و از تماشا، خواندن و گوش دادن مكرر به اخبار بیماری‌ها در رسانه‌ها و شبكه‌های اجتماعی پرهیز كنند زیرا شنیدن مكرر اخبار ناراحت كننده باعث افزایش استرس و مختل شدن سلامت روان می‌شود.
مراقبت از سلامت، تنفس عمیق، انجام حركات كششی یا یوگا، ورزش منظم، خواب كافی، تغذیه سالم و متعادل، اجتناب از مصرف دخانیات و الكل از دیگر توصیه‌های وی برای كاهش استرس بود.
غفارزاده در ادامه ارتباط و گفتگو با دوستان را دیگر راهكاری مؤثر برشمرد و توصیه كرد: با توجه به شرایط اپیدمی افراد به صورت مجازی با دوستان خود در ارتباط باشند و با افراد مورد اعتمادشان در خصوص نگرانی‌ها و استرس‌های خود صحبت كنند.
در صورتی كه استرس فرد برای چندین روز پیاپی در طول فعالیت‌های روزمره ادامه داشت حتماً باید با مراقبان سلامت و كارشناسان سلامت روان در مراكز خدمات جامع سلامت تماس گرفته یا به روانشناس مراجعه كند.
روش‌های كاهش استرس
غفارزاده به اشتراك گذاشتن حقایق در مورد كرونا و درك خطر واقعی آن برای خود و افرادی كه به آنها اهمیت می‌دهید را یكی از روش‌های كاهش استرس در افراد برشمرد.
به گفته وی، با اشتراك گذاری اطلاعات دقیق و علمی و موثق در مورد كرونا هم می‌توانید به افراد كمك كنید تا استرس كمتری داشته باشند و همچنین می‌توانید با آنها ارتباط برقرار كنید.
طبق توصیه غفارزاده افراد باید سعی كنند تا اطلاعات جدیدی در حوزه مدیریت هیجانات و راه‌های ارتقای سطح سلامت روان خود كسب كنند.
وی با اشاره به الگوبرداری رفتاری كودكان و نوجوانان از دیگران گفت: با توجه به اینكه واكنش‌های كودكان و نوجوانان تا حدودی بر اساس مشاهدات رفتار بزرگسالان است، وقتی والدین و افراد بزرگسال در مواجهه با COVID-19 رفتاری همراه با آرامش و اطمینان داشته باشند، كودكان نیز از آنان می‌آموزند.
به گفته وی، كودكان ضمن الگوبرداری از رفتار بزرگسالان، آنها را به عنوان پشتیبان خود در نظر گرفته و ضمن تقلید از رفتار آنان نسبت به موقعیت و پیرامون خود اطمینان بیشتری پیدا می‌كنند.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه با اشاره به تفاوت پاسخ كودكان و نوجوانان به استرس خاطرنشان كرد: كودكان كم سن در مقابله با استرس علائمی نظیر گریه یا تحریك بیش از حد را نشان می‌دهند یا شاهد علائم دیگری نظیر بازگشت به رفتارهای كودكانه‌ای كه از آن خارج شدند، ترس از تنهایی خوابیدن، شب ادراری و واكنش‌های كودكانه كمتر از سن در آنها باشیم.
به گفته وی، از دیگر علائم ناشی از مواجهه با استرس در كودكان و نوجوانان می‌توان به نگرانی یا غم بیش از حد، عادات ناسالم خوردن یا خوابیدن، تحریك پذیری و پرخاشگری در نوجوانان، عملكرد ضعیف تحصیلی، اختلال توجه و تمركز اشاره كرد.
غفارزاده اجتناب از فعالیت‌هایی كه قبلاً از آنها لذت می‌بردند، سردردهای غیرقابل توضیح یا دردهای منتشر در سراسر بدن، استفاده از دخانیات یا سایر داروها بدون تجویز پزشك را از دیگر عوارض ناشی از استرس در كودكان و نوجوانان برشمرد.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی به والدین توصیه كرد: در پاندمی كرونا حتماً برای گفتگو با فرزند خود در خصوص شیوع كرونا وقت گذاشته به سوالات آنها صادقانه پاسخ دهند و حقایق مربوط به كرونا را به روشی قابل درك برای كودك و نوجوان خود بیان كنید.
وی تاكید كرد: والدین باید به فرزند خود اطمینان دهند كه از امنیت برخوردار هستند. اگر فرزند شما نگران و ناراحت است به وی بگویید اشكالی ندارد زیرا ماهیت اپیدمی‌ها به این صورت است و راهكارهای مقابله با استرس را به آنها آموزش دهید تا بتوانند آن را مدیریت كنند.
غفارزاده مدیریت نحوه دریافت اخبار در خانواده را بسیار ضروری عنوان كرد تا تفاسیر نادرست اخبار و مواجهه با اطلاعات شبكه‌های اجتماعی منجر به افزایش نگرانی و ترس در خانواده نشود.
وی والدین را به برنامه ریزی مناسب برای كارهای روزمره فرزندان خود توصیه كرد و با توجه به تعطیلی مدارس بر ضرورت تدوین برنامه برای فعالیت‌های یادگیری، آموزش، آرامش بخش یا تفریحی كودكان تاكید كرد.
به گفته غفارزاده، والدین در دوران پاندمی باید الگوی مناسبی برای كودكان خود بوده و برنامه ریزی مناسبی برای كارهای روزمره از قبیل مطالعه، ورزش، خواب و استراحت، تغذیه مناسب و متعادل و تفریحات خانوادگی در منزل انجام دهند. همچنین با توجه به لزوم رعایت پروتكل‌ها و فاصله گذاری اجتماعی با دوستان و بستگان از طریق تلفن و فضای مجازی ارتباط مؤثری برقرار كنند.
مدیر گروه سلامت روان معاونت بهداشتی دانشگاه همچنین از والدین خواست ضمن مطالعه بیشتر در مورد روش‌های مؤثر برای مقابله و مدیریت استرس كودكان به ارائه آموزش‌های لازم به فرزندان خود بپردازند.
غفارزاده؛ نوجوانی را از دوران‌های بحرانی و سخت زندگی افراد برشمرد و با اشاره به تأثیر پاندمی كرونا بر نوجوانان افزود: تعطیلی مدارس و لغو رویدادهای اجتماعی باعث از دست رفتن برخی از مهمترین لحظات زندگی نوجوانان شد و آنان را از فعالیت‌هایی نظیر معاشرت و همنشینی با دوستان و شركت در كلاس‌های مختلف درسی و غیر درسی محروم كرد.
نحوه مقابله با اضطراب
وی خطاب به نوجوانان كه پاندمی كرونا باعث تغییر سبك زندگی و بروز اضطراب، انزوا و ناامیدی آنها شده است گفت: نگرانی و اضطراب شما از تعطیلی مدارس و خبرهای هشدارآمیز در این دوران كاملاً طبیعی است و شما تنها نیستید.
به گفته این دكترای روانشناسی، اضطراب عملكردی، تهدیدها را به فرد هشدار داده و برای محافظت و انجام اقدامات پیشگیرانه به وی كمك می‌كند. در پاندمی كرونا این امر باعث اخذ تصمیمات صحیحی نظیر پرهیز از دورهمی ها و حضور در اماكن شلوغ، رعایت پروتكل‌های بهداشتی، شستن دست‌ها و استفاده از ماسك می‌شود.
غفارزاده به نوجوانان خاطرنشان كرد: این اقدامات شما و اطرافیانتان را در مقابل بیماری حفظ می‌كند و با این كار از اعضای جامعه محافظت می‌كنید و به آنها نشان می‌دهید كه به آنها اهمیت می‌دهید.
وی همچنین بر كسب اطلاعات موثق از منابع معتبر مانند سایت‌های دانشگاه‌های علوم پزشكی، وزارت بهداشت، یونیسف و سازمان بهداشت جهانی تاكید كرد.
مدیر گروه سلامت روانی معاونت بهداشتی به نوجوانان توصیه كرد: در صورت بروز نشانه‌های بیماری كرونا استرس نداشته باشند و اگر حالشان خوب نیست ونشانه‌های بیماری را در خود می‌بینند، موضوع را با والدین یا بزرگسالان مورد اعتماد خود مطرح كنند تا با راهنمایی آنان اقدامات لازم برای درمان آنها و پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران انجام شود.
غفارزاده انحراف توجه را از راهكارهای مؤثر در كاهش استرس برشمرد و گفت: وقتی مدت طولانی با شرایط سخت مواجه هستیم بهترین كار این است كه مشكلات را به دو دسته تقسیم كنیم؛ مشكلات قابل كنترل و مواردی كه هیچ كاری از دست ما در خصوص آنها ساخته نیست.
به گفته وی، در حال حاضر مشكلات زیادی در دسته دوم قرار داشته و قابل كنترل توسط ما نیستند. تنها كاری كه در این خصوص كمك می‌كند كنار آمدن با این موارد و دور كردن افكارمان از موضوع است.
این دكترای روانشناسی به عنوان راهی برای دستیابی به آرامش و توازن در زندگی روزمره در پاندمی كرونا به نوجوانان پیشنهاد كرد برای كاهش استرس ناشی از شیوع بیماری كرونا ذهن خود را به موضوعات دیگر متوجه كنند، به تكالیف درسی خود بپردازند، فیلم‌های مورد علاقه شأن را تماشا كرده یا موقع خواب كتاب داستان بخوانند.
غفارزاده استفاده از فضای مجازی را بهترین راه ارتباطی نوجوانان با دوستانشان در عین رعایت فاصله اجتماعی عنوان كرد و به نوجوانان توصیه كرد به چالش‌هایی كه درباره سلامت در رسانه‌های اجتماعی پدید آمده بپیوندند زیرا نوجوانان با خلاقیت خویش می‌توانند شیوه‌های جدید ارتباط آنلاین با یكدیگر و متفاوت از قبل را پیدا كنند.
وی همچنین نوجوانان را از دسترسی بی وقفه به صفحات مجازی و رسانه‌های اجتماعی برحذر داشت و گفت: این كار ممكن است اضطراب شما را چند برابر كند. بنابراین پیشنهاد می‌كنیم با كمك والدین زمان بندی و محدودیت استفاده از صفحات مجازی برای خود تعیین كنید.
مدیر گروه سلامت روان معاونت بهداشتی نوجوانان را به استفاده از فرصت‌ها به شیوه‌ای سازنده برای مراقبت از سلامت روان و انجام فعالیت‌های مورد علاقه شأن نظیر مطالعه كتاب جدید و یادگیری موسیقی توصیه كرد.
غفارزاده از دست دادن رویدادها و سرگرمی‌ها یا عدم شركت در مسابقات ورزشی را برای نوجوانان بسیار ناگوار و ناراحت كننده برشمرد و بهترین راه را كنار آمدن با این موضوعات عنوان كرد.
وی به نوجوانان گفت: وقتی دچار احساسات ناراحت‌كننده هستید باید آن را بپذیرید و تنها راه چاره كنار آمدن با این احساسات و گذر از آن است. هیچ اشكالی ندارد غمگین باشید و اگر احساس غم را بروز دهید، زودتر حالتان بهتر می‌شود.
به گفته وی، هركسی احساسات خود را به گونه‌ای متفاوت بروز می‌دهد. بعضی بچه‌ها به كارهای هنری روی می‌آورند، بعضی دوست دارند با دوستان خود حرف بزنند و به این صورت با دیگران ارتباط برقرار كنند. مهم این است همان كاری كه احساس می‌كنید حالتان را بهتر می‌كند انجام دهید.
غفارزاده با اشاره به افزایش روند سالمندی در جهان و ایران حفظ سلامت روان سالمندان را یكی از امور مهم و اساسی برشمرد.
به گفته وی، سالمندی بیماری نیست بلكه مرحله‌ای از چرخه زندگی همراه با انباشت خردمندی است و فرصتی برای انتقال تجربیات فرد به نسل‌های بعدی محسوب می‌شود.
این دكترای روانشناسی بالینی با اشاره به كاهش تدریجی عملكرد برخی دستگاه‌های بدن در دوران سالمندی گفت: در صورت توجه به سلامتی، ورزش مرتب، رژیم غذایی سالم، استراحت كافی و مراقبت‌های طبی پیشگیرانه شاهد دوران سالمندی توأم با سلامت جسمی و روانی و اجتماعی خواهیم بود.
مدیر گروه سلامت روانی معاونت بهداشتی پیری را یك فرایند مادام العمر عنوان كرد و گفت: افرادی كه شانس رسیدن به سن سالمندی را می‌یابند، كسانی هستند كه با موفقیت مراحل مختلف زندگی را پشت سر گذاشتند.
وی كنترل و درمان به موقع علائم و بیماری‌ها در دوران سالمندی را منجر به افزایش كیفیت زندگی دانست. همچنین كلید اصلی سلامت روان در سالمندی را سلامت جسم ذكر كرد و به رابطه مستقیم این دو موضوع اشاره كرد.
به گفته غفارزاده، بروز اختلالات روانی نظیر اختلال تمركز، تحریك پذیری، خلق افسرده، كاهش انرژی و اضطراب به دلیل سالمندی یك باور غلط در عامه مردم است. اما فرایند پیری سالم و پویا، شامل تغییر ناگهانی شخصیت افراد و از دست دادن هوش یا حافظه نمی‌شود و در صورت وجود چنین علائمی حتماً فرد باید به متخصص روانپزشكی مراجعه كند.
وی با اشاره به استرس ناشی از پاندمی كرونا و تأثیرات آن بر روی زندگی سالمندان خاطرنشان كرد: در پاندمی كرونا قرنطینه خانگی و محدود شدن معاشرت‌ها، عوارض عاطفی، احساسی و روحی و روانی بسیاری برای سالمندان در پی داشت.
غفارزاده اضطراب و افسردگی، عدم تغذیه مناسب، مصرف دخانیات و الكل، برخی داروها، تداخلات دارویی، عدم فعالیت و تحرك كافی، استرس و ناراحتی ناشی از مرگ عزیزان، تنهایی ناشی از آن و بیماری‌های جسمانی را از عوامل مؤثر در بروز اختلال در سلامت روان سالمندان ذكر كرد.
این دكترای روانشناسی بالینی، استراحت و خواب كافی در شبانه روز (هشت ساعت) را برای داشتن ذهنی آرام و افزایش انرژی در سالمندان ضروری دانست و بر ورزش منظم و فعالیت بدنی روزانه تاكید كرد.
مدیر گروه سلامت روان معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، فعالیت بدنی منظم و ملایم در سالمندان مثل پیاده روی 30 دقیقه‌ای در منزل را با توجه به قرنطینه خانگی باعث كاهش بیماری‌های قلبی عروقی، كاهش خطر پوكی استخوان، بهبود عملكرد تنفسی و جریان خون، حفظ وزن ایده ال و تناسب اندام و احساس آرامش جسمی و روانی ذكر كرد.
وی تاكید كرد در بسیاری موارد با رژیم غذایی و ورزش، بدون مداخلات جراحی یا طبی اضافی، می‌توان فرایند یك بیماری را متوقف كرد.
به گفته غفارزاده، در دوران سالمندی حافظه كوتاه مدت ممكن است دچار نقصان شود و افزود: سالمندان از عقل و خرد، قدرت قضاوت و توانایی تصمیم گیری صحیح با توجه به یك عمر تجربه برخوردار هستند اما برای جلوگیری از نقص حافظه و تمركز بهتر است با حل جدول و معما، مطالعه كتب مختلف، قصه خوانی برای كودكان ذهن خود را سالم نگه دارند.
وی با توجه به محدودیت‌های ارتباطی و معاشرتی در پاندمی كرونا خطاب به سالمندان گفت: برای یادگیری چیزهای تازه هیچ وقت دیر نیست، بنابراین بهتر است نحوه كار با رایانه و اپلیكیشن‌های مختلف موبایلی را یاد گرفته و از طریق ایمیل و فضای مجازی با دوستان و آشنایان و بستگان خود تماس بگیرند.
غفارزاده، انزوای سالمندان در دوران كرونا را باعث آسیب پذیرتر شدن آنان نسبت به افسردگی برشمرد و خاطرنشان كرد: سالمندان می‌توانند روابط اجتماعی خود را به صورت مجازی و تلفنی ادامه دهند و ضمن ارتباط با جوانان و سایر بستگان به انتقال ارزش‌های فرهنگی به نسل جوان بپردازند. در این صورت احساس سودمندی و عزت نفس آنان حفظ شده و از انزوا و افسردگی و استرس روزمره رها می‌شوند.
به گفته وی، یادآوری و تعریف خاطرات گذشته برای فرزندان و نوه‌ها و حتی تماشای آلبوم عكس‌های قدیمی و صحبت در خصوص آنها از دیگر راهكارهای تقویت حافظه در سالمندان است. مشاركت در امور خیریه و كمك به نیازمندان نیز در ایجاد آرامش روحی و روانی سالمندان بسیار مؤثر است.
غفارزاده سالمندان را به توجه به سلامتی، پیگیری روند درمان بیماری، پرهیز از مصرف دخانیات و الكل، داشتن رژیم غذایی مناسب، كاهش مصرف نمك و چربی، مصرف همه گروه‌های غذایی به خصوص میوه و سبزیجات تازه و لبنیات توصیه كرد.
وی فعالیت جنسی رضایت بخش در دوران سالمندی را طبیعی و امكان پذیر برشمرد و گفت: بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیت‌ها را با افزایش سن كنار می‌گذارند.
غفارزاده یادآور شد: در برخی افراد فعالیت جنسی با افزایش سن به صورت تدریجی كاهش می‌یابد اما به نظر می‌رسد عوامل فرهنگی و اجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد.
این دكترای روانشناسی بالینی مهمترین عوامل مؤثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا را شامل بقا و سلامتی همسر، سلامتی فرد و میزان فعالیت جنسی وی در گذشته، استرس، افسردگی، اضطراب، تعارض‌های زناشویی، بیماری‌های جسمی، عوارض برخی از داروهای فشار خون و قلبی عنوان كرد.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی؛ روش زندگی سالم و حفظ سلامت، رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و عادات بهداشتی درست را مؤثرترین راه برای كاهش خطر بیماری‌های مزمن و نیاز به داروهایی ذكر كرد كه ممكن است فعالیت جنسی را در سالمندان مختل كند.
غفارزاده با توجه به عوارض ناشی از پاندمی كرونا بر روی سلامت روان به سالمندان توصیه كرد: اگر اخیراً دچار احساس تغییر خلق، كاهش انرژی، كاهش لذت بردن از فعالیت‌های روزمره، احساس گناه، حس بی ارزشی، میل به تنهایی، دلشوره و اضطراب، كاهش خواب و اشتها، كاهش وزن و شكایات متعدد جسمانی شدید حتماً همراه یكی از اعضای خانواده به متخصص روانپزشكی مراجعه كنید تا از نظر افسردگی و اضطراب مورد بررسی قرار گیرید.
