قائم مقام واحد فراهم آوری اعضای پیوندی گفت: در ابتدای كار حدود 10 درصد خانواده های بیماران به اهدای عضو رضایت می دادند، اما اكنون این رقم به 50 درصد رسیده است.
فریبا قربانی قائم مقام واحد فراهم آوری اعضای پیوندی به بهانه فرارسیدن روز ملی اهدای عضو، در خصوص آغاز روند فرهنگ سازی دانشگاه در راستای اهدا و پیوند اعضا، عنوان كرد: سال 1383 واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه در بیمارستان مسیح دانشوری پایه گذاری شد.
وی ادامه داد: پیرو مشكلاتی كه در زمینه آشنا كردن مردم با موضوع مرگ مغزی وجود داشت، یكی از فعالیت‌های فرهنگی جهت گسترش این آگاهی، انتشار نتایج پیوند عضو و اثراتی كه خانواده اهداكننده بر زندگی چندین خانواده نیازمند پیوند رقم می‌زند، طراحی و راه اندازی سایت اهدای عضو دانشگاه بود كه در سال 1384 اتفاق افتاد و مقدمه‌ای در راستای ایجاد بستر مناسب برای صدور كارت اهدای عضو شد.
قربانی با اشاره به اینكه مردم با درج مشخصات خود در این سایت می‌توانند تقاضای صدور كارت اهدای عضو به صورت فیزیكی را ثبت كنند، عنوان كرد: افراد با ثبت نام در سایت اهدای عضو، رضایت قلبی برای اهدای اعضای خود در صورت بروز مرگ مغزی را اعلام می‌كنند. با داشتن این كارت خانواده این فرد در جریان رضایت او قرار می‌گیرند و دشواری تصمیم گیری برای آنها تا حدودی مرتفع خواهد شد. البته به هیچ عنوان كارت اهدای عضو ارزش قانونی ندارد و حتی اگر فرد به صورت محضری وصیت و رضایت خود را اعلام كند، بنا به فتوای امام خمینی (ره) واحد فراهم آوری اعضا هیچ اقدامی صورت نمی‌دهد و فقط تصمیم اولیای دم شرط است.
وی، سایت ehda.ir را از سایت‌های پرمخاطب در این زمینه دانست و افزود: دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در این زمینه یكی از پیشتازان در سراسر كشور محسوب می‌شود و بر اساس گزارشات ثبت شده تاكنون بالغ بر چهار میلیون و 270 هزار نفر از طریق مراجعه به این سایت، كارت اهدای عضو دریافت كرده اند.
قائم مقام واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه، ادامه داد: در پی به راه افتادن یك موج تبلیغاتی در راستای فرهنگ سازی اهدای عضو، استقبال مردم نیز افزایش می‌یابد، البته در شرایط عادی هم همچنان درخواست‌های بسیاری در سایت ثبت می‌شود. همچنین در ایام مذهبی نیز میزان مراجعه و ثبت درخواست در سایت روندی صعودی به خود می‌گیرد.
راهكارهای واحد فراهم آوری اعضا برای شناسایی موارد مشكوك به مرگ مغزی در بیمارستان‌ها
قربانی تصریح كرد: روزانه بالغ بر 50 بیمارستان تحت پوشش دانشگاه توسط نیروهای واحد فراهم آوری اعضا از لحاظ وجود موارد احتمالی مرگ مغزی رصد می‌شوند. موارد احتمالی مرگ مغزی، بیمارانی هستند كه دچار كاهش سطح هوشیاری می‌شوند، برای اطمینان بیشتر پزشك هماهنگ كننده، نمره سطح هوشیاری 3، 4 و 5 را مورد بررسی قرار می‌دهد.
قربانی در خصوص راهكارهای شناسایی موارد مشكوك به مرگ مغزی، عنوان كرد: یكی از اقدامات برقراری تماس 2 عضو تیم شناسایی تلفنی با بخش مراقبت ویژه و اورژانس تمام این بیمارستان‌ها است. بازرسانی كه از سوی معاونت درمان به واحد معرفی شده اند نیز تمام بیمارستان‌ها را به تناوب سركشی می‌كنند. در كنار این دو راهكار، برخی پرستاران شاغل در این بیمارستان‌ها نیز در صورت امكان گزارش‌هایی را به واحد ارائه می‌دهد تا اگر مورد مشكوكی وجود داشت، شناسایی شود و سپس پزشك هماهنگ كننده اعضا دست به كار می‌شود.
وی از فعالیت 25 هماهنگ كننده پیوند عضو در دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی خبر داد و گفت: پزشك، پرستار یا دانشجوی پزشكی با عنوان پزشك هماهنگ كننده پیوند، تمام موارد مرگ مغزی را در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه مورد معاینه بالینی و پاراكلینیكی قرار می‌دهند. اگر بررسی مرگ مغزی به تشخیص قطعی نزدیك شد، بر اساس آموزش‌ها، تجربه‌های شخصی و توانمندی‌های فردی با خانواده‌های این عزیزان جلسه‌ای برگزار، واقعیت را مطرح و جزئیات حق انتخاب اهدای عضو را نیز بیان می‌كنند. پس از كسب رضایت از خانواده، بیمار به واحد فراهم آوری اعضا در بیمارستان مسیح دانشوری منتقل می‌شود تا بررسی‌های نهایی مرگ مغزی انجام و برای اهدای عضو اقدام شود.
افزایش پنج برابری رضایت خانواده بیماران مرگ مغزی به اهدای عضو
قائم مقام واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه عنوان كرد: به طور كلی یك تا پنج درصد مرگ‌هایی كه در بیمارستان اتفاق می‌افتد، با تابلوی مرگ مغزی است كه در تمام این موارد قابلیت اهدای عضو وجود ندارد. در ابتدای كار حدود 10 درصد خانواده‌های بیماران به اهدای عضو رضایت می‌دادند، اما اكنون این رقم به 50 درصد رسیده و این به دلیل حجم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در این خصوص است.
وی ادامه داد: در دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، از سال 1383 تاكنون بالغ بر 2 هزار و 10 خانواده بیمار مرگ مغزی به اهدای اعضا رضایت داده اند. البته حجم كاری واحد فراهم آوری، چندین برابر این رقم است. حاصل تمام تلاش‌های پرسنل در واحد فراهم آوری اعضا، اهدای 3 هزار و 370 كلیه، هزار و 755 كبد، 99 ریه، 56 پانكراس و 430 قلب بوده است. برای برخی از اعضا همچون كلیه، اگر اهداكننده‌ای پیدا نشود، روش درمانی جایگزین (دیالیز) وجود دارد، اما برای قلب، ریه و كبد این امكان فراهم نیست.
قربانی با اشاره به اینكه در بحران كرونا نیز بیش از صد اهدای عضو انجام شده است، افزود: بحران كرونا از تمامی جوانب، از جمله برقراری ارتباط با خانواده‌ها و اعتمادسازی، كار را برای پرسنل واحد سخت كرد و از طرفی در پاندمی، تمام كادر درمان برای مراقبت از بیماران، بسیج شده بود.
اعضای اهدایی تحت شرایط خاص به سراسر كشور نیز منتقل می‌شوند
زمانی كه یك دهنده عضو شناسایی و وارد واحد می‌شود، اولین گام ارائه گزارش به وزارت بهداشت است تا به استناد به سیستم تخصیص عضو و بر اساس اولویت بندی، بیمارستان‌های مقصد برای انجام پیوند مشخص شوند. اعضایی مثل كلیه و كبد كه امكان نگهداری بیشتر از 7، 8 ساعت میسراست، طبق لیست انتظار مراكز ممكن است به استان‌های دیگر منتقل شوند.
به گفته وی، قلب و ریه اهدایی، به علت شرایط حساس نگهداری، فقط در سطح استان تهران قابلیت پیوند دارد، به این معنی كه عضو به بیمارستان‌های پایتخت منتقل می‌شود و بیمار، حتی اگر ساكن پایتخت نباشد، باید برای عمل پیوند عضو به تهران بیاید.
اهمیت اطلاع رسانی در ارتقای فرهنگ سازی در زمینه اهدای عضو
قائم مقام واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه بر ضرورت حركت در راستای فرهنگ سازی تاكید كرد و گفت: این اصل مهم است كه حتی اگر تمایل به فرهنگ سازی وجود ندارد، ضد فرهنگ نیز عمل نشود. برخی رسانه‌ها باید به این مهم توجه كنند و زحمات كادر درمان را هدر ندهند. پیوند عضو ابعاد فقهی، انسانی، اخلاقی و حقوقی دارد و نباید با چالش اطلاع رسانی مواجه شود.
قربانی تصریح كرد: در ابتدای امر، طبق مطالعات انجام شده در دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، 44 درصد موارد عدم رضایت خانواده‌ها به اهدای عضو ناشی از نبود آگاهی و آشنایی كافی نسبت به واقعیت مرگ مغزی بوده است. این مطالعه 6 سال بعد تكرار شد و نتایج آن حاكی از كاهش این رقم به 26 درصد بود. این ارقام نشان می‌دهد اطلاع رسانی و آگاه سازی تأثیر بسزایی در فرهنگ سازی خواهد داشت.
وی كل فرآیند اهدای اعضا را مدیون بخشش خانواده‌های بیماران داسنت و گفت: از گیرنده‌ها درخواست دارم تمام تلاش خود را در جهت مراقبت از امانتی كه در اختیار دارند، به كار گیرند. همچنین امیدوارم در تمام فرآیند رساندن عضو از بیمار مرگ مغزی به بیمار نیازمند پیوند، كوتاهی صورت نگیرد.
