سختگیریها بیشتر شود
یك اپیدمیولوژیست با اشاره به آثار جهش‌هایی كه تاكنون ویروس كرونا داشته، در عین حال توضیحاتی در مورد خطرناك‌ترین جهش‌های كرونا و همچنین عوامل خطر پیك چهارم كرونا ارائه كرد.
دكتر مسعود یونسیان، در رابطه با احتمال بروز موج چهارم كرونا در كشور گفت: تصور می‌كنم تغییر تعداد بیماران جدید مبتلا به كووید19، بیشتر تابعی از تغییر رفتار ما است تا تغییر ماهیت و رفتار ویروس و بیشتر ما انسان‌ها هستیم كه با تغییر الگوی تماس‌های فیزیكی‌مان، الگوی ابتلا را تغییر می‌دهیم.
وی با تاكید بر اینكه ویروس هم تاكنون تغییراتی داشته است، اظهار كرد: جهش اخیر ویروس كه در چندین كشور كشف شده و همچنین جهش دیگر ویروس در اردیبهشت ماه سال جاری، هر دو باعث تغییر در رفتار و ساختار ویروس و در نتیجه افزایش میزان سرایت‌پذیری شدند و می توانند در افزایش تعداد بروز موارد جدید و متعاقبا در بروز امواج بیماری نقش داشته باشند، اما به نظر می رسد عامل بسیار مهم دیگر و یا حتی شاید عامل مهم‌تر در این میان، تغییر در رفتار ما انسان‌ها است. هر زمان كه بیماری به اوج می‌رسد مردم و مسئولین سختگیری بیشتری می‌كنند و در نتیجه انتقال بیماری كاهش می‌یابد و هر زمان كه اوضاع به شرایط عادی نزدیك می‌شود با شیوع پدیده عادی انگاری، رفتار ما تغییر می‌كند و بدون ملاحظه موارد احتیاطی در گردهمایی‌ها، تجمعات، مراكز شلوغ خرید، و . . . شركت می‌كنیم كه عامل بسیار مهمی برای انتقال بیماری است.
این اپیدمیولوژیست، ادامه داد: همانگونه كه پیش‌تر اشاره شد، عامل مهم دیگر در بروز موج‌های بیماری، تغییرات و جهش خود ویروس است كه سرایت‌پذیری را افزایش می‌دهد؛ علت جهش ویروس به ساختار ویروس بازمی‌گردد و اساتید ویروس شناسی و ژنتیك بر این باور هستند كه ویروس‌هایی كه از جنس RNA هستند ثبات بالایی در ماده ژنتیكی خود ندارند و مرتبا در حال تغییر و تحول هستند. برخی از این تغییرات ممكن است به ضرر خود ویروس‌ها باشد و انتشار آن را كاهش دهد و برخی به نفع ویروس‌ها بوده و باعث افزایش انتقال و یا حتی شدت آن می‌شوند. تغییراتی كه موجب كاهش انتقال ویروس شود خود به خود حذف می شوند؛ زیرا با بقای ویروس ناسازگار هستند. از ابتدای پاندمی تا كنون چندین هزار تغییر (جهش) در این ویروس رخ داده و تغییراتی كه به نفع ثبات ویروس بودند نه تنها باقی ماندند، بلكه طی مدت كوتاهی تقریبا كل ویروس‌های در گردش را به خود اختصاص داده‌اند. دو نمونه از مهم‌ترین این اتفاقات یكی در حوالی ماه اردیبهشت و یكبار پس از شهریور ماه گذشته رخ داده است. ضمنا، حتما لازم نیست كه ویروس جهش یافته از یك كشور به كشور دیگر وارد شود، به دلیل آنكه ماده ژنتیكی ویروس ناپایدار است، در هر كشوری می تواند رخ دهد، بویژه در مناطقی كه زنجیره انتقال فعال‌تر است، احتمال جهش و تغییر ژنتیكی هم افزایش می‌یابد.
وی افزود: مشاهدات ما در مورد تعداد موارد جدیداً تشخیص داده شده نشان می‌دهد متاسفانه در برخی استان‌ها و نیز در مجموع در كل كشور، افزایش تعداد موارد جدید در هفته‌های اخیر مشهود است و فعلا نمی‌دانیم آیا این موضوع صرفا ناشی از تغییر رفتار ما است و یا ناشی از تغییر گونه قالب ویروس است و یا هر دو عامل همزمان نقش دارند. آنچه كه اهمیت دارد، ضرورت افزایش سختگیریها و كاهش تماس‌های ما است برای اینكه شاهد ابتلا و از دست رفتن تعداد بیشتری از افراد جامعه نباشیم.
یونسیان درباره خطرناك‌ترین جهش ویروس كرونا، تصریح كرد: طبیعتا خطرناك‌ترین جهش، جهشی است كه مرگ و میر و شدت بیماری را افزایش دهد. در عین حال، جهشی كه بدون افزایش شدت و مرگ و میر، قابلیت انتقال را افزایش دهد نیز می‌تواند منجر به درگیری بیشتر افراد جامعه و در نتیجه مرگ و میر بیشتر شود. در مورد جهش‌هایی كه در بالا ذكر شد، حداقل افزایش سرایت‌پذیری ویروس اثبات شده و حتی برخی شواهدی دارند كه شدت ابتلا و احتمال كشندگی هم در این جهش‌ها ممكن است افزایش یافته باشد كه فعلا نمی‌توان با قطعیت در مورد آن صحبت كرد.
این استاد ویروس شناسی افزود: برای اینكه بفهمیم چه جهش‌هایی در یك كشور رخ می‌دهد لازم است از تكنولوژی توالی‌یابی كل ژنوم ویروس استفاده كنیم و این تكنولوژی گرچه هم اكنون در مراكز خاصی در كشور موجود بوده و در حال استفاده از آن هستیم، ولی برای اینكه بتوانیم مانند سایر كشورها جهش‌های احتمالی ویروس را به تعداد كافی و به موقع شناسایی و برای مقابله با آن به موقع اقدام كنیم، ضرورت دارد اعتبارات كافی برای تهیه ملزومات و كیت‌های مورد نیاز آن را فراهم كرده و اختصاص دهیم و تصور می‌كنم هنوز این مهم در كشور رخ نداده است و لذا ما هنوز نمی‌توانیم راجع به جهش‌هایی كه ممكن است در ایران رخ داده باشد به درستی اظهار نظر كنیم. فعلا تحقیقات صورت گرفته با استفاده از ابزارهای موجود، می‌توانند بگویند آیا جهش‌های شناخته شده در سایر كشورهای دنیا در كشور ما هم مشاهده می شود یا خیر. امیدواریم در آینده با عنایت بیشتر به بخش آزمایشگاه‌های تجهیز شده به این فناوری، ما هم در مورد جهش‌هایی كه در كشورمان ممكن است رخ دهد، اظهار نظر فنی داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سوال كه آیا جهش ویروس كرونا می‌تواند سبب بی اثرسازی واكسن شود یا خیر؟، گفت: باید ببینیم كه آیا جهش در منطقه‌ای كه هدف واكسن است، رخ داده یا خیر، و سپس ببینیم این جهش چقدر می‌تواند سبب تغییر در آن منطقه شود. خوشبختانه اكثر واكسن‌هایی كه تاكنون تهیه شدند، جایگاه‌های متعددی از ویروس را هدف قرار داده‌اند. به این ترتیب اگر یك و یا حتی تعداد معدودی از این مناطق تغییر كند، هنوز امید داریم كه واكسن بر سایر جایگاه‌هایی كه هدف واكسن هستند اثر خود را بر جای بگذارد. طبیعی است كه اگر واكسیناسیون دیر اتفاق افتد و انتقال بیماری فعال و بالا باشد، احتمال بروز جهش‌های متعدد و لذا بی‌اثر شدن واكسن‌ها نیز وجود دارد.
وی گفت: واكسن‌هایی كه الان در حال ساخت هستند هنوز كارایی خود را بر ویروس‌های جهش یافته دارند ولی برخی شواهد پراكنده حاكی از كاهش اثر بخشی برخی واكسن‌ها در برخی از ویروس‌هایی كه اخیرا جهش یافتند، بوده‌اند. گرچه حتی در مورد این ویروس‌های جهش یافته هم هنوز درصد ایمنی زایی مقبول است ولی ممكن است اگر نتوانیم به موقع ویروس را سركوب كنیم، درصد ایمنی زایی در آینده آنقدر كاهش یابد كه واكسن از میزان اثربخشی مطلوب خود فاصله بگیرد.
