مهمترین نشانه‌ها و دلایل بروز آلزایمر

رییس بخش روانپزشكی بیمارستان آیت الله طالقانی ضمن تشریح علایم و نشانه‌های بروز آلزایمر و تاكید بر نقش آموزش و اطلاع رسانی در ارتقای آگاهی افراد جامعه نسبت به این بیماری شایع دوران سالمندی، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی صحیح و به موقع مسئولین برای مواجهه با تبعات ناشی از افزایش جمعیت سالمندی كشور طی سال های آینده و در پی آن افزایش تعداد افراد مبتلا به آلزایمر را ضروری و اجتناب ناپذیر دانست.

دكتر عبدالله فرهادی نسب مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی به مناسبت روز جهانی آلزایمر ، با بیان اینكه آلزایمر از بیماری‌های دوره سالمندی و شایعترین نوع دمانس است، گفت: دمانس همان زوال عقل است كه طی آن مغز كوچك شده و به صورت دقیق‌تر و بالینی‌تر عملكرد فرد از دست می‌رود. به عبارت دیگر فرد بعد از ابتلا به آلزایمر قادر به انجام پیش پا افتاده‌ترین فعالیت‌ها نیز نبوده و با وجود سالم بودن اعضای بدن، سلول های مغزی عملكرد مناسبی ندارند.

این متخصص روانپزشكی با تأكید بر اینكه سن شاخص مهمی در ابتلا به آلزایمر محسوب می‌شود، عنوان كرد: حدود سنی ابتلابه این بیماری 65 سال به بالا بوده و با افزایش سن احتمال ابتلا بالاتر می‌رود.

شیوع 5 درصدی آلزایمر در افراد بالای 65 سال

وی با بیان اینكه آمار شیوع این بیماری در اكثر كشورها مشابه بوده و تفاوت چندانی ندارد، اظهار كرد: در اغلب كشورها معمولا 5 درصد افراد بالای 65 سال به آلزایمر مبتلا شده و به ازای هر یك دهه افزایش سن،‌ 5 درصد به شیوع بیماری اضافه می‌شود، به گونه‌ای كه حدود 40 تا 50 درصد افراد بالای 85 سال به آلزایمر مبتلا هستند.

این پزشك متخصص با بیان اینكه شیوع آلزایمر در خانم‌ها بیشتر از آقایان است، ادامه داد: احتمال بروز این بیماری در افراد دارای سواد و فعالیت ذهنی كمتر نسبت به افراد دارای فعالیت‌های منظم مغزی بیشتر است؛ به‌گونه‌ای كه در افراد دارای فعالیت‌های بالاتر مغزی و آكادمیك، حتی پس از ابتلا به انواع خفیف آلزایمر نیز علایم بیماری در فاز اولیه بروز نمی‌كند.

عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر

این متخصص روانپزشكی عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر را اختلال عملكرد عنوان كرد و گفت: در گذشته و بر اساس تصور عامه مهمترین نشانه‌های بیماری را اختلال حافظه می‌دانستند، در صورتی‌كه در برخی موارد بدون مشهود بودن تغییر در حافظه، عملكرد فرد دچار اختلال شده و تشخیص بیماری بر اساس تست های خاص روانشناختی انجام می‌شود.

وی ادامه داد:‌ به عنوان نمونه بروز مشكلاتی در عمل پارك كردن و یا تصادف زیاد در مورد یك راننده، می‌تواند از علائم اولیه ابتلا به آلزایمر باشد و ممكن است با گذشت زمان فرد به مشكلات دیگری نظیر اختلال در بلع و یا بی اختیاری ادرار نیز دچار شود، مشكلاتی كه مجال فعالیت را از او می‌گیرد.

دلایل بروز آلزایمر

فرهادی نسب بااشاره به برخی دلایل بروز آلزایمر به عنوان شایع‌ترین نوع دمانس، تصریح كرد: طی این بیماری یك نوع ماده كه كار خاصی را در بدن انجام می‌دهد به توكسیك تبدیل شده و به عنوان سم توكسیك در سلول‌ها رسوب كرده و عملكرد آن‌ها را دچار اختلال می‌كند. همچنین در آلزایمر نسبت به سایر دمانس‌ها تقریبا یك ماده بیشتر رسوب می‌كند كه ماده شناخته شده در این دمانس رایج، آمیلوئید بوده كه در سلول‌های مغز رسوب كرده و عملكرد آن را مثلا در رابطه با خواب و بیداری و یا حافظه دچار اختلال می‌كند.

وی با بیان اینكه بر اساس تحقیقات جدید رسوب آمیلوئید اثر واضح‌تری بر لوب تمپورال مغز دارد، ادامه داد:‌ شناسایی برخی ژن‌های اثرگذار در این بیماری به داروسازان كمك می‌كند تا داروهای جدیدی را برای پیشگیری از رسوب و شكل‌گیری آمیلوئید به عنوان ماده فلج كننده آنزیم‌ها و بروز اختلال در عملكرد سلول‌های سالم، طراحی و تولید كنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینكه علت عمده بروز این بیماری ارثی و ژنتیكی بوده، اما گاهی سبك غلط زندگی زمینه را برای بروز این بیماری مساعد می‌كند، توضیح داد: به عنوان نمونه عدم رعایت مسائل بهداشتی، ابتلا به بیماری‌های جسمی و متابولیك مانند دیابت، چربی خون بالا، فشار خون كنترل نشده، مصرف طولانی مدت سیگار و الكل احتمال بروز آلزایمر را به شدت افزایش می‌دهد.

وی با بیان اینكه توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از بروز آلزایمر با پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی شباهت زیادی دارد، تصریح كرد: قاعدتا اگر افراد در سنین پایین‌تر دیابت، فشارخون و چربی خون خود را كنترل كرده و یا با پرهیز از پرخوری، انجام روزانه فعالیت‌های ورزشی، خواب منظم و به موقع و بیدار شدن در صبح زود، چكاپ‌های سالیانه، عدم مصرف دخانیات، پرهیز از استرس و مصرف سبزیجات، سبك زندگی سالمی را دنبال كنند، تا حد زیادی می‌توانند از بروز آلزایمر پیشگیری كنند.

بروز آلزایمر به دنبال افزایش جمعیت سالمندی

این پزشك متخصص در ادامه با اشاره به افزایش جمعیت سالمندی كشور طی سال‌های آینده و احتمال افزایش شیوع و ابتلا به آلزایمر، خاطر نشان كرد: بر اساس تعریف جهانی اگر حداقل 7 درصد جمعیت كشوری بالای 65 سال باشد، آن كشور به سمت پیری گام برمی‌دارد. این در حالیست كه آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر 7 تا 8 درصد جمعیت كشور را افراد بالای 65 سال تشكیل می‌دهند و این مساله نشان دهنده روند افزایشی جمعیت سالمندی در ایران است.

مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به برخی كشورها همچون كشورهای حوزه اسكاندیناوی و ژاپن كه 20 درصد جمعیتشان سالمند بوده و از این نظر غافلگیر شده‌اند، تصریح كرد:‌ در این رابطه اصطلاحی به نام "سونامی سالمندان" در كتب علمی وجود دارد، این واژه بیانگر آن است كه به واسطه افزایش جمعیت سالمندی، در صورت عدم برنامه ریزی و سیاستگذاری صحیح و به موقع، مشكلات عدیده و هزینه‌های زیادی گریبان گیر جامعه خواهد شد كه اگر از امروز برای آن‌ها راه‌كار و راه حل مناسبی اندیشیده نشود، گره‌های كوری را در سطح جامعه ایجاد می كند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأكید بر لزوم برنامه ریزی صحیح و به موقع و تربیت نیروهای متخصص در زمینه مراقبت از سالمندان مبتلا به آلزایمر، اظهار كرد: در گروه آموزشی روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، چند تن از همكاران در حال گذراندن دوره‌های آموزشی روانشناسی سالمندی در خارج از كشور هستند كه طی چند ماه آینده برای انتقال علم و دانش و ارایه خدمت به مردم بازمی‌گردند.

ضرورت تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی

وی با اشاره به برنامه ریزی دانشگاه برای تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی در كشور، اظهار كرد:‌ در این رابطه ترتیبی اتخاذ شده كه دستیاران روانپزشكی ضمن حضور در درمانگاه‌ها، با نحوه درمان و مدارا با بیماران بستری آشنا شده و آموزش‌های لازم را دریافت می‌كنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه تاكید كرد:‌ با توجه به زمان‌بر بودن آموزش و تربیت نیروهای متخصص، پرستاری ویژه سالمندی و مراقب سالمند، لازم است هر چه سریع‌تر و بدون اتلاف وقت برنامه ریزی و سیاستگذاری‌های مربوطه صورت گرفته و از طرف دیگر اولیا و مسئولین امر نیز در تمامی عرصه‌های درمانی، پیشگیری، توانبخشی و بهزیستی اقدامات لازم را مد نظر قرار دهند.

فرهادی نسب با بیان اینكه علی رغم فرهنگ ایرانی مبنی بر نگهداری از سالمندان در منازل، عنوان كرد: ‌گاهی شرایط ایجاب می‌كند كه برخی سالمندان به دلیل شرایط ویژه به خانه های سالمندی سپرده شوند، لذا با توجه به افزایش جمعیت سالمندی در كشور طی سال‌های آینده، باید به فكر افزایش و تجهیز و تقویت خانه‌ها و مراكز نگهداری از سالمندان در كشور باشیم.

ضرورت لحاظ شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر

وی با اشاره به ضرورت در نظر گرفتن شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر، تصریح كرد: برای بهبود شرایط زندگی افراد مبتلا به آلزایمر، خانه‌ها و اتاق‌هایی طراحی شده كه افراد برای یك یا دو ساعت در این اتاق‌ها حاضر شده و با تحریك مودالیته‌های حسی مختلف، مثلا بویایی با بوی خوش اكالیپتوس، بینایی با نور آبی ملایم و سبز آرامش بخش، شنوایی با موسیقی ملایم و همچنین استفاده از صندلی‌های گاهواره‌ای برای تقویت حس عمقی و سایر امكانات، به آرامش بیشتری رسیده و می‌توانند شاداب‌تر به زندگی ادامه ‌دهند.

این استاد دانشگاه همچنین با تاكید بر اهمیت و ضرورت آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی بیشتر در جوامع در ارتباط با بیماری آلزایمر، اظهار كرد: دراین راستا طراحی و تولید برنامه‌های آموزشی مناسب از سوی رسانه‌ها میتواند به ارتقای آگاهی خانواده‌ها كمك كرده و آنان را نسبت به شرایط خاص، پیچیدگی‌های این بیماری و غیرمنتظره بودن رفتار افراد مبتلا به آلزایمر آگاهتر كرده تا بتوانند ضمن آشنایی با نحوه مراقبت و مدارا با این افراد از ایجاد یك چرخه معیوب جلوگیری ‌كنند.

فرهادی نسب در خاتمه با اشاره به سالمندان به عنوان یكی از گروه‌های در معرض خطر طی پاندمی كرونا، خاطرنشان كرد: مبتلایان به آلزایمر به چند دلیل جزو افراد در معرض خطر بیشتر هستند، چراكه اكثرا دارای سنین بالای 65 سال بوده و عموما سالمندان نسبت به بیماری‌های تنفسی خصوصا از جنس سارس و كرونا حساس‌ترند؛ همچنین بسیاری از آنان دچار بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت و اختلالات قلبی عروقی هستند كه حتی برای جوانان نیز به عنوان یك عامل خطر شناخته می‌شود. از طرف دیگر افراد مبتلا به آلزایمر توانایی مراقبت از خود را از دست داده و احتمالا رعایت موارد بهداشتی را فراموش می‌كنند، لذا این موارد اهمیت و ضرورت توجه بیشتر خانواده‌ها و مراكز نگهداری از سالمندان را بیش از پیش تشدید می‌كند.