سنگ كلیه یكی از بیماری‌های رایج در دستگاه ادرای و سیستم تصویه بدن از مواد زائد است؛ اما در صورت رعایت نكردن برخی عوامل، می‌تواند فرد را درگیر كرده و دچار درد طاقت‌فرسا كند.
درد عجیب و طاقت فرسایی دو طرف بدنش را فرا گرفته و مانند یك مار گزیده به خود می‌پیچد؛ درد هر لحظه شدید تر می‌شود و نشانه‌های بالینی حكایت از وجود عارضه در كلیه دارد.
كلیه یكی از اندام‌های داخلی بدن است كه اهمیت بسیاری در دفع مواد زاید و حفظ تعادل در الكترولیت‌های خون دارد؛ همچنین می‌تواند هورمون‌های مهمی را نیز تولید كند. ساختار كلیه به‌صورت دو اندام لوبیایی شكل است كه اندازه آنها هر كدام به اندازه یك مشت بوده و در دو طرف ستون فقرات، در انتهای قفسه سینه، قرار دارند. یك كلیه سالم در هر دقیقه حدود نصف استكان خون را تصفیه می‌كند و مواد زائد و آب اضافی را برای ساخت ادرار به‌كار می‌گیرد.
اهمیت كلیه‌ها
كلیه‌ها مواد زاید و مایعات اضافی را از بدن دفع می‌كنند. كلیه شما همچنین اسیدی كه توسط سلول‌های بدن تولید شده است را حذف می‌كند تا تعادل طبیعی و سالمی از آب، نمك‌ها و مواد معدنی همچون سدیم، كلسیم، فسفر و پتاسیم در خون شما حفظ شود؛ بدون برقراری این تعادل، اعصاب، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های بدن ممكن است نتوانند به طور طبیعی كار كنند. همچنین در بدن، كلیه‌ها هورمون‌هایی تولید می‌كنند كه به كنترل فشار خون، تولید گلبول قرمز و حفظ سلامت و استقامت استخوان‌ها كمك می‌كنند.
عوامل متعددی در پس پردۀ تشكیل سنگ ادراری وجود دارند؛ ولی، همۀ آنها در نهایت به یك موضوع منتهی می‌شوند؛ افزایش غلظت مادۀ معدنی در ادرار و رسوب آن.
عوامل دخیل در تشكیل انواع سنگ‌های سیستم ادراری
چاقی: در صورتی كه دچار اضافه وزن باشید، بیشتر در معرض ابتلا به كلیه سنگ‌ساز خواهید بود
بیماری‌های كلیه: برای مثال بیماری كلیه پلی‌كیستیك كه در آن خوشه‌های كیست مثل كلیه‌ها رشد می‌كند. این بیماران علاوه بر سنگ‌های كلیه ممكن است عملكرد كلیه خود را از دست بدهند؛
تغذیه: مصرف زیاد مواد پروتئینی نظیر گوشت و نمك خطر ایجاد سنگ‌های كلیه را افزایش می‌دهند. در حالی كه مصرف فیبر و سبزیجات و آب فراوان عوامل بازدارنده هستند.
ویتامین‌ها: افزایش سطح ویتامین D به دلیل آزادكردن مقادیر زیاد كلسیم، در خون و سپس در ادرار، ریسك سنگ ادراری را زیاد می‌كند. ویتامین C نیز مرتبط با نوع خاصی از سنگ‌های كلیه موسوم به «سنگ‌های اگزالاتی» است. در این میان، ویتامین B عاملی مفید و بازدارنده از سنگ كلیه است.
برخی از بیماری‌های خاص: مانند بیماری‌هایی كه متابولیسم و عملكرد كلیه را دچار تغییر می‌كنند؛ بیماری التهابی روده، پركاری غدۀ پاراتیروئید و حتی دیابت می‌توانند باعث سنگ كلیه شوند و در نهایت، فاكتورهای فردی مثل مردبودن، چاقی و سن بالا. سنگ كلیه در مردان حدود 3 برابر بیشتر از زنان است.
علائم بروز سنگ كلیه می‌تواند یك یا چند مورد از موارد زیر باشد:درد شدید در دو طرف كمر ،درد معده كه از بین نمی‌رود،خون در ادرار،حالت تهوع یا استفراغ،تب و لرز،ادراری كه بوی بد می‌دهد یا كدر به نظر می‌رسد.
تشخیص سنگ كلیه
برای تشخیص سنگ‌های ادراری از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. مهم‌ترین عامل در تشخیص سنگ كلیه علائم شخص است. درد پهلوها كه به دستگاه تناسلی تیر می‌كشد یك علامت تشخیصی بسیار مفید در تشخیص سنگ كلیه است.
تشخیص استاندارد و نهایی و اصلی سنگ كلیه با تصویربرداری سی‌تی‌اسكن است كه در آن سنگ و محلی كه سنگ در آن قرار دارد تشخیص داده می‌شود. تصویربرداری اشعه ایكس نیز در موارد زیادی می‌تواند وجود سنگ را تشخیص دهد. با این‌حال بعضی از سنگ‌های ادراری به دلیل جنسی كه دارند در تصویربرداری مشخص نمی‌شوند.انجام‌دادن برخی آزمایش‌ها و سونوگرافی نیز در تشخیص سنگ‌های ادراری كمك‌كننده است.
دفع سنگ كلیه
سنگ‌هایی كه اندازۀ كوچك‌تری دارند وارد حالب می‌شوند و اگر اندازۀ آنها خیلی بزرگ نباشد دفع سنگ كلیه رخ می‌دهد و از طریق ادرار دفع می‌شوند. برای دفع سنگ كلیه در چنین شرایطی باید بیمار مایعات فراوان دریافت كند.
فكر كنم سنگ كلیه دارم، چكار كنم؟
در اسرع وقت به پزشك مراجعه كنید. ممكن است از شما خواسته شود كه مایع اضافی بنوشید تا سنگ از ادرار خارج شود. اگر ادرارتان را فشار می‌دهید و می‌توانید تكه‌ای از سنگ را كه از بین رفته است نجات دهید، آن را نزد پزشك ببرید. یا ممكن است نیاز به برداشتن سنگ با جراحی داشته باشد.
پیشگیری از تشكیل سنگ كلیه
با اینكه سنگ كلیه بسیار شایع است؛ اما، با انجام‌دادن موارد ساده‌ای می‌توان از تشكیل سنگ كلیه پیشگیری كرد. چند توصیۀ ساده جهت پیشگیری از سنگ كلیه:
همیشه و به میزان كافی آب بنوشید.
برخلاف تصور بسیاری از مردم، كلسیم پایین موجب بروز سنگ كلیه می‌شود. بنابراین مواد غذایی سرشار از كلسیم، نه تنها برای پیشگیری از پوكی استخوان توصیه می‌شوند، بلكه از ایجاد سنگ كلیه نیز جلوگیری می‌كنند.
نمك كمتری مصرف كنید.
مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات را محدود كنید. موادی مانند: اسفناج، شكلات، سیب‌زمینی شیرین، قهوه و فراورده‌های سویا
از مكمل ویتامین C بیش از حد استفاده نكنید. مصرف پروتئین‌های حیوانی را در رژیم غذایی خود محدود كنید.
