زانودرد عصبی چیست؟

پا روی پا انداختن رایج‌ترین دلیل بروز زانودرد عصبی است كه به علت نحوه خاص قرارگیری پا‌ها روی هم و اعمال فشار به پشت زانو رخ می‌دهد. دردی كه به علت درگیری یك ریشه عصبی ایجاد شده باشد، درد رادیكولار یا رادیكولوپاتی نامیده می‌شود.

از رادیكولوپاتی‌های شایع كه به زانودرد عصبی منجر می‌شوند می‌توان به فشردگی عصب پرونئال اشاره كرد. این عصب مهم در مفصل زانو كه احساس و حركت را در كاسه زانو مدیریت می‌كند، به راحتی تحت فشار قرار می‌گیرد و منجر به بروز این عارضه می‌شود.

برای درمان زانودرد عصبی باید ابتدا دلیل اصلی آن شناسایی و برطرف شود و سپس برای جلوگیری از تكرار آن، اصلاحات ساختاری در نحوه حركت و فعالیت‌های بیمار انجام گیرد.

علت زانودرد عصبی چیست؟

زانودرد عصبی زمانی اتفاق می‌افتد كه ساختار‌ها و اجزای اطراف مفصل، به عصب باریك مفصل زانو فشار بیاورند. چنین فشاری باعث آسیب‌دیدگی عصب می‌شود و در عملكرد زانو خلل ایجاد می‌كند.

عصب پرونئال كه شاخه‌ای از عصب سیاتیك است، تنها عصب زانو است كه مسئولیت انتقال احساس و توانایی حركت این مفصل را بر عهده دارد.

این عصب از قسمت زیرین زانو عبور می‌كند و دقیقا بین استخوان و پوست قرار گرفته است. همین موضوع باعث شده تا سریع‌تر تحت فشار استخوان و عضله زانو قرار بگیرد.

عوامل مختلفی در تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال و بروز زانودرد عصبی دخیل هستند كه از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

پا روی پا انداختن:

اعمال فشار توسط زانوی مقابل هنگام قرارگیری یك پا روی پای دیگر، از شایع‌ترین دلایل تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال و زانودرد عصبی است.

چمباتمه زدن به مدت طولانی:

ماندن در این وضعیت به مدت طولانی، می‌تواند باعث اعمال فشار به كناره زانو شود.

شكستگی استخوان:

شكستگی استخوان بزرگ‌تر قسمت پایینی پا (نازك نی یا فیبولا) یا استخوان كوچك‌تر (درشت نی یا تیبیا) در نزدیكی زانو، می‌تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد.
آسیب‌دیدگی رباط زانو:

خون‌ریزی یا التهاب ناشی از آسیب‌دیدگی رباط زانو نیز می‌تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد. گچ گرفتن ساق پا: قسمت بالایی گچ پا می‌تواند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب زانو شود.

استفاده اشتباه از زانوبند:

یك زانوبند تنگ یا سفت می‌تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد.

بوت‌های ساق بلند:

به طور كلی اعمال فشار به ساق پا باعث تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا می‌شود. همچنین زمانی كه بالای بوت دقیقا به زیر زانو می‌رسد می‌تواند عصب این مفصل را تحت فشار قرار دهد.

جراحی‌های زنان (ژنیكولوژی) یا شكمی:

تجهیزاتی كه برای انجام اینگونه جراحی‌ها استفاده می‌شوند و برای باز نگه داشتن پا‌ها رو به بیرون یا خم كردن زانو به كار می‌روند ممكن است باعث اعمال فشار به عصب پرونئال شوند.

استراحت طولانی مدت در رختخواب:

از آن جایی كه پا‌ها میل به چرخش به سمت بیرون دارند، زانو‌ها در زمان دراز كشیدن به سمت بیرون خم می‌شوند. عصب پرونئال در این وضعیت تحت فشار قرار می‌گیرد و بعد از ماندن در چنین وضعیتی به مدت طولانی، سبب بروز زانودرد عصبی می‌شود.

جوراب‌های طبی تنگ (thigh-high compression socks):

این جوراب‌ها برای كنترل فشار وارده بر پا‌ها طراحی شده‌اند، اما در عین حال ممكن است باعث اعمال فشار بر اعصاب پا شوند.

وجود تومور و كیست زانو:

در صورتی كه داخل زانو و در اطراف عصب آن تومور یا غده‌ای وجود داشته باشد ممكن است باعث ایجاد فشار روی عصب و بروز زانودرد عصبی شود.

عوارض عمل جراحی زانو:

به ندرت ممكن است كه حین انجام یك عمل جراحی سخت و پیچیده زانو، مانند عمل تعویض مفصل، عصب پرونئال به طور ناخواسته تحت فشار قرار بگیرد.

علائم و نشانه‌های زانودرد عصبی

عصب پرونئال كه شاخه‌ای از عصب سیاتیك است، انتقال حس و توانایی حركت این مفصل را برعهده دارد. در شرایطی كه عصب پرونئال تحت فشار قرار بگیرد یا به عبارتی دچار فشردگی شود، ملتهب شده و علائم زانودرد عصبی را بروز می‌دهد.

معمولا این فقط لایه پوششی یا میلین اطراف عصب است كه تحت فشار قرار می‌گیرد، اما در مواقعی كه خود عصب هم دچار آسیب‌دیدگی شود، همان علائم زانودرد عصبی، به شكلی شدیدتر بروز می‌یابند. دورسی فلكسیون (dorsiflexion) یا ضعفی كه باعث كاهش توانایی فرد برای بلند كردن پاشنه پا و كشیدن پا به سمت بالا می‌شود اغلب تحت تاثیر فشردگی اعصاب بروز می‌یابد.

این عارضه كه یكی از بدترین علائم زانودرد عصبی است، باعث كشیده شدن پاشنه پا روی زمین، هنگام راه رفتن می‌شود. همچنین توانایی چرخاندن پا به سمت بیرون یا كشیدن انگشتان شست پا نیز در اثر این عارضه تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

از دیگر نشانه‌های فشردگی عصب پرونئال كه در قسمت خارجی پایین ساق پا و بالای پاشنه پا احساس می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره كرد: كرختی سوزن‌سوزن شدن و خواب‌رفتگی احساس سوزش درد بی‌حسی این علائم می‌توانند تحت تاثیر دلیل اعمال فشار بر عصب زانو، دوره‌ای یا مداوم باشند.

در صورتی كه دو هفته یا بیشتر از فشردگی گذشته باشد، عضلات تحت حمایت عصب پرونئال شروع به تحلیل رفتن می‌كنند و باعث وخامت آسیب‌دیگی می‌شوند.

از دیگر علل شایع برای بروز این علائم، فشردگی رشته‌های عصبی در ستون فقرات كمری است كه در این صورت، احساس درد نیز در ناحیه تحتانی كمر و قسمت بیرونی ران نمود می‌یابد.
راه‌های تشخیص زانودرد عصبی چیست؟
با مراجعه به پزشك و انجام معاینات دقیق، همچنین به كمك سابقه بیماری و زمینه‌های ژنتیكی بیمار، می‌توان علت بروز انواع زانودرد را شناسایی كرد.

عصب داخل زانو در مسیر خود حول قسمت بالایی تیبیا قابل لمس است و پزشك می‌تواند با ضربه زدن و بررسی عملكرد آن به فشردگی و آسیب‌دیدگی آن پی ببرد. همچنین پزشك با معاینه پایین پا و در صورت مشاهده تیر كشیدن آن، می‌تواند احتمال فشردگی عصب پرونئال را بدهد.

با این حال ممكن است شناسایی دلایل بروز درد و به تبع آن روش مناسب درمان زانودرد به انجام آزمایشات تشخیصی دقیق احتیاج داشته باشد كه شامل موارد زیر است: اشعه ایكس: هرگونه توده یا شكستگی استخوان را مشخص می‌كند ام آر آی زانو: توده‌های داخل عصب، جزئیات شكستگی‌ها و دیگر معضلات استخوانی را می‌توان با این روش شناسایی و تایید كرد نوار عصب و عضله (EMG): فعالیت الكتریكی عضلات را به كمك این روش می‌توان سنجید آزمون هدایت عصبی: به كمك این روش می‌توان سرعت سیگنال‌های عصبی را آزمایش كرد.

انواع راه‌های درمان زانودرد عصبی را بشناسید

برای درمان زانودرد عصبی، باید ابتدا دلیل به وجود آورنده آن به درستی شناسایی شود. تنها با از بین بردن علت ایجاد درد و اصلاح ساختاری برای جلوگیری از بازگشت آن، می‌توان گفت كه درمان زانودرد اتفاق افتاده است.

توجه به این نكته بسیار مهم است كه تسكین مقطعی درد یا درمان زانودرد به شكل غیراصولی، باعث برگشت و تكرار آن خواهد شد. درمان زانودرد عصبی به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد كه شامل موارد زیر است:

دارو‌های مسكن بدون نسخه

دارو‌های بدون نسخه ضدالتهابی، می‌توانند با كاهش التهاب و تسكین درد از علائم این عارضه بكاهند. ضدالتهاب‌هایی، چون ایبوپروفن یا ناپروكسن از جمله دارو‌های مورد استفاده در درمان زانودرد عصبی هستند.

توجه به این نكته ضروری است كه مصرف مسكن‌ها و دارو‌های بدون نسخه نیز می‌تواند عوارض متعددی بر سلامت داشته باشد. در صورت استفاده مكرر از این داروها، علاوه بر عوارض متعدد، اثربخشی آن‌ها برای كنترل درد هم كاهش می‌یابد.

در صورتی ادامه یافتن درد، برای شناسایی دقیق و درمان زانودرد به پزشك مراجعه كنید.

گرما/سرما درمانی

با قرار دادن كیسه یخ یا پك گرمایی در محل درد به مدت 15 تا 20 دقیقه و هر دو تا سه ساعت یك بار می‌توان به بهبود علائم و درمان زانودرد عصبی كمك كرد.

باید توجه كنید كه اعمال گرما یا سرما به مدتی بیشتر از 20 دقیقه ممكن است به بافت ناحیه دردناك آسیب بزند. در صورت بی‌حسی پا باید توجه بیشتری به این موضوع شود.

همچنین از آنجایی كه سرما یا حرارت زیاد می‌تواند به پوست آسیب بزند، باید از تماس مستقیم منبع آن‌ها با پوست جلوگیری شود. استفاده از یك لایه حوله یا پارچه نخی می‌تواند برای این منظور مفید باشد.

تزریق كورتیكواستروئید

تزریق كورتیكواستروئید می‌تواند با كاهش دادن التهابات مفصل زانو باعث كاهش فشار روی عصب‌ها و درمان زانودرد عصبی شود.

بوت طبی (ارتوتیك)

در صورتی كه به علت عدم توانایی خم كردن پا، راه رفتن بیمار دچار مشكل شود، از انواع بوت‌های طبی برای پشتیبانی از پا و بهبود شرایط حركتی آن استفاده می‌شود. استفاده از این تجهیزات پزشكی می‌تواند در پروسه درمان بسیار موثر باشد.

عمل جراحی

انجام عمل‌های جراحی برای شكستگی استخوان، تومور یا دیگر بیماری‌های تهاجمی زانو كه منجر به زانودرد عصبی شده‌اند، می‌تواند در درمان زانودرد ناشی از آن‌ها موثر باشد.

همچنین در صورتی كه با اصلاح مشكلات و درمان‌های معمول نشانه‌ای از بهبودی مشاهده نشود، انجام عمل جراحی آزادسازی عصب پرونئال برای برداشتن فشار از روی عصب زانو انجام می‌گیرد.

فیزیوتراپی

اگر عصب زانو برای مدت طولانی تحت فشار قرار بگیرد ممكن است به طور دائمی آسیب ببیند. در چنین شرایط عمل جراحی كارساز نخواهد بود و باید به كمك روش‌های فیزیوتراپی به تقویت اندام‌های موثر در راه رفتن و تقویت شرایط حركتی بدن پرداخت.

مدت زمان بهبودی پس از درمان زانودرد عصبی چقدر است؟

اگر رفتار یا وضعیتی كه باعث فشردگی عصب زانو و زانودرد عصبی ناشی از آن شده اصلاح شود، ظرف چند روز الی چند هفته می‌توان شاهد بهبود علائم این عارضه بود.

در صورتی كه به عمل جراحی برای درمان زانودرد عصبی نیاز باشد، معمولا علائم بیماری بلافاصله بعد از عمل از بین خواهند رفت. هرچند باید توجه داشت كه بهبودی كامل این عارضه حدود چهارماه زمان می‌برد.

با راه‌حل‌های پیشگیری از بروز زانودرد عصبی آشنا شوید

برای پیشگیری و تكمیل فرآیند درمان زانودرد عصبی، توجه به موارد زیر می‌تواند كارساز واقع شود: اجتناب از فعالیت‌ها و رفتار‌هایی كه باعث اعمال فشار به عصب پرونئال می‌شود. مانند دوری از حركت‌هایی، چون پا روی پا انداختن، چمباتمه زدن‌های مكرر، و پوشیدن لباس‌ها یا بوت‌های ساق‌دار بلند كه باعث تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا می‌شوند.

اگر به دلایلی از گچ، آتل، بریس یا زانوبند‌های طبی استفاده می‌كنید باید توجه داشته باشید كه این وسایل باعث اعمال فشار به اعصاب پا نشوند. برای جلوگیری از چرخش پا در زمان استراحت‌های طولانی، با قرار دادن تكیه‌گاه‌های نرم در اطراف زانو، مانع از حركت‌های ناخواسته پا‌ها شوید.

برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از قرارگیری زانو در موقعیت‌های نامناسب، دائما موقعیت آن را تغییر دهید و از اعمال فشار طولانی به كناره‌های زانو جلوگیری كنید.

هرچه كه در داخل كاسه زانو یا خارج از آن باعث فشردگی و اعمال فشار بر این رشته عصبی انشعاب یافته از سیاتیك شود، می‌تواند به زانودرد عصبی و احساس ناخوشایند در ناحیه زانو منجر شود.

اگر علت زانودرد عصبی از بین برود و فشار وارده به عصب كاهش یابد، رفته رفته شاهد التیام و بهبودی این عارضه خواهیم بود، اما در مواردی عمل جراحی برای درمان زانودرد عصبی اجتناب‌ناپذیر است. با مراجعه به پزشك و انجام آزمایشات تشخیصی می‌توانید دلیل اصلی زانودرد عصبی را بشناسید و برای درمان آن انجام اقدامات موثری را تحت نظر متخصص پیگیری كنید.